Προβολή πηγαίου κώδικα για τη σελίδα Έγκαυμα

{{Κουτί πληροφοριών ασθένειας
| Όνομα = Έγκαυμα
| εικόνα = Hand2ndburn.jpg
| λεζάντα = Έγκαυμα δευτέρου βαθμού στο χέρι
| ειδικότητα = [[Δερματολογία]], [[επείγουσα ιατρική]], [[πλαστική χειρουργική]]
| συμπτώματα = '''Α' βαθμού''': ερυθρότητα, χωρίς φουσκάλες
'''Β' βαθμού''': φουσκάλες και πόνος

'''Γ' βαθμού''': δύσκαμπτη υφή, αλλά όχι επώδυνη 
'''Δ' βαθμού''': τραυματισμός μυών, οστών και τενόντων
| επιπλοκές = [[μόλυνση]]
| διάρκεια = μέρες με βδομάδες
| αίτια = θερμότητα, κρύο, ηλεκτρισμός, χημικές ουσίες, τριβή, ακτινοβολία
| DiseasesDB = 
| θεραπεία = εξαρτάται από τη σοβαρότητα
| φαρμακευτική αγωγή = Παυσίπονα, ενδοφλέβια υγρά, τοξοειδές τετάνου
| νοσηρότητα = 67 εκ. (2015)
| θνησιμότητα = 176.000 (2015)
| ICD10 = {{ICD10|T|20||t|20}}-{{ICD10|T|31||t|20}}
| ICD9 = {{ICD9|940}}-{{ICD9|949}}
| ICDO = 
| OMIM = 
| MedlinePlus = 000030
| eMedicineSubj = 
| eMedicineTopic = 
| MeshID = D002056
}}

Το '''έγκαυμα''' είναι ένα είδος [[Τραύμα|τραυματισμού]] του [[δέρμα]]τος ή άλλων ιστών που προκαλείται από τη [[θερμότητα]], το κρύο, τον [[Ηλεκτρισμός|ηλεκτρισμό]], τις [[χημική ουσία|χημικές ουσίες]], την [[τριβή]], ή την [[Υπεριώδης ακτινοβολία|υπεριώδη ακτινοβολία]].<ref name=TBCChp4/>

Τα εγκαύματα που επηρεάζουν μόνο τα επιφανειακά στρώματα του δέρματος είναι γνωστά ως επιφανειακά ή εγκαύματα πρώτου βαθμού. Τα επιφανειακά εγκαύματα εμφανίζονται ως κοκκίνισμα, χωρίς φουσκάλες, και ο πόνος διαρκεί περίπου τρεις μέρες. Όταν ο τραυματισμός εισχωρήσει σε μέρος του υποκείμενου στρώματος του δέρματος, τότε λέμε ότι έχουμε ένα - εν τω βάθει - μερικού πάχους έγκαυμα ή έγκαυμα δεύτερου βαθμού. Σε αυτή την περίπτωση εμφανίζονται φουσκάλες που είναι πολύ επώδυνες. Σ’ ένα ολικού πάχους έγκαυμα ή έγκαυμα τρίτου βαθμού, ο τραυματισμός εκτείνεται σε όλα τα στρώματα του δέρματος. Συχνά δεν υπάρχει πόνος και η καμένη περιοχή είναι δύσκαμπτη. Σε ένα έγκαυμα τέταρτου βαθμού ο τραυματισμός επεκτείνεται σε  βαθύτερους ιστούς, όπως στους [[μύες]], στους [[Τένοντας|τένοντες]], ή στα [[Οστό|οστά]].<ref name=":0">{{Cite book|title=Tintinalli's Emergency Medicine: A Comprehensive Study Guide, 9th edition|first=Judith E.|last=Tintinalli|first2=O. John|last2=Ma|publisher=McGraw Hill Professional|isbn=978-1-260-01994-0|date=2019-10-22|url=https://books.google.be/books/about/Tintinalli_s_Emergency_Medicine_A_Compre.html?id=HDe0DwAAQBAJ&source=kp_book_description&redir_esc=y}}</ref>

Η απαιτούμενη θεραπεία εξαρτάται από την σοβαρότητα του εγκαύματος. Τα επιφανειακά εγκαύματα μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο με [[αναλγητικά|απλά αναλγητικά πόνου]], ενώ για τα βαριά εγκαύματα ενδέχεται να απαιτηθεί παρατεταμένη θεραπεία σε εξειδικευμένα [[κέντρο αποκατάστασης εγκαυμάτων|κέντρα αποκατάστασης εγκαυμάτων]]. Το νερό βρύσης ενδέχεται να ανακουφίσει τον πόνο και να μειώσει τη βλάβη, ωστόσο η παρατεταμένη έκθεση μπορεί να οδηγήσει σε [[υποθερμία]]. Τα μερικού πάχους εγκαύματα μπορεί να απαιτούν καθαρισμό με σαπούνι και νερό, ακολουθούμενο από επίδεση του τραύματος. Δεν είναι ξεκάθαρο το πώς θα πρέπει να διαχειριστεί κανείς τις φουσκάλες, αλλά είναι πιθανώς λογικό να αφήνονται ανέπαφες εάν είναι μικρές και να στραγγίζονται εάν είναι μεγάλες. Τα ολικού πάχους εγκαύματα συνήθως απαιτούν κάποια χειρουργική επέμβαση, όπως [[μεταμόσχευση]] δέρματος. Τα εκτεταμένα εγκαύματα συνήθως απαιτούν μεγάλες δόσεις [[ενδοφλέβιο υγρό|ενδοφλέβιων υγρών]], γιατί η επακόλουθη φλεγμονώδης αντίδραση προκαλεί διαρροή υγρού από τα [[τριχοειδή αγγεία]], και [[οίδημα]]. Οι πιο συνηθισμένες επιπλοκές των εγκαυμάτων περιλαμβάνουν τη [[μόλυνση]].<ref name=":0" />

Παρόλο που τα εκτεταμένα εγκαύματα μπορούν να αποβούν μοιραία, οι σύγχρονες θεραπείες που έχουν αναπτυχθεί από το 1960 έχουν βελτιώσει σημαντικά τα αποτελέσματα, κυρίως σε παιδιά και έφηβους.<ref name="TBCChp1" /> Περίπου 11 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως καταφεύγουν σε κάποια ιατρική θεραπεία, ενώ 300.000 άνθρωποι πεθαίνουν από τα εγκαύματα κάθε χρόνο.<ref name="Epi2011" /> Στις Ηνωμένες Πολιτείες, περίπου το 4% όσων εισάγονται σε κάποιο [[κέντρο αποκατάστασης εγκαυμάτων]] πεθαίνουν από τους τραυματισμούς τους.<ref name="ABA2012" /> Το μακροχρόνιο αποτέλεσμα σχετίζεται πρωτίστως με το μέγεθος του εγκαύματος και την ηλικία του εγκαυματία.<ref name=":0" />

== Κατηγοριοποίηση ==
Έχουν γίνει πολλές προσπάθειες κατηγοριοποίησης των εγκαυμάτων. Στην κλασική κατηγοριοποίηση τα εγκαύματα χωρίζονται σε 4 βαθμούς (Α',Β',Γ',Δ')

* Α' βαθμού: η βλάβη εντοπίζεται μόνο την επιδερμίδα
* Β' βαθμού: η βλάβη εντοπίζεται πέρα από την επιδερμίδα και στο χόριο.
* Γ' βαθμού: η βλάβη εντοπίζεται στην επιδερμίδα, στο χόριο, καθώς και στους [[Αδένας|αδένες]] (ιδρωτοποιούς, σμηγματογόνος), στις τρίχες
* Δ' βαθμού: η βλάβη εκτείνεται σε βαθύτερους ιστούς, όπως μύες, τένοντες και οστά.

Άλλος τρόπος διαχωρισμού των εγκαυμάτων είναι ο διαχωρισμός σε επιδερμικά (αντιστοιχούν σε αυτά του Α' και Β' βαθμού) και υποδερμικά (Γ' βαθμού). Μπορούμε να τα διαχωρίσουμε σε βαθειά (όλο το πάχος του δέρματος) και επιπόλαια (τμήμα του πάχους του δέρματος).

Η Αμερικάνικη Ένωση Εγκαυμάτων ταξινομεί τα εγκαύματα ανάλογα με τη βαρύτητά τους. Τα ελαφρά εγκαύματα μπορούν να αντιμετωπιστούν σε επίπεδο εξωτερικού ιατρείου, τα μέσης βαρύτητας χρήζουν νοσοκομειακής φροντίδας, ενώ τα βαριά εγκαύματα έχουν ανάγκη εξειδικευμένου κέντρου εγκαυμάτων.<ref>{{Cite web|url=https://www.infectiousdiseaseadvisor.com/home/decision-support-in-medicine/hospital-infection-control/burns/|title=Burns|ημερομηνία=2019-01-20|website=Infectious Disease Advisor|language=en-US|accessdate=2022-05-31}}</ref>

==Ενδείξεις και συμπτώματα==
Τα χαρακτηριστικά ενός εγκαύματος εξαρτώνται από το βάθος του. Τα επιφανειακά εγκαύματα προκαλούν πόνο που κρατάει δύο ή τρεις ημέρες και ακολουθεί ξεφλούδισμα του δέρματος μέσα στις επόμενες μέρες.<ref name=EMP2009/><ref name=TBCChp10/> Άτομα που υποφέρουν από πιο σοβαρά εγκαύματα μπορεί να νιώσουν δυσφορία ή να παραπονεθούν ότι αισθάνονται πίεση αντί για πόνο. Τα ολικού πάχους εγκαύματα μπορεί να μην εμφανίζουν αίσθηση σε ένα απαλό άγγιγμα ή τρύπημα.<ref name=TBCChp10/> Παρόλο που συνήθως τα επιφανειακά εγκαύματα είναι κόκκινα, τα σοβαρά εγκαύματα μπορεί να είναι ροζ, άσπρα ή μαύρα.<ref name=TBCChp10/> Τα εγκαύματα γύρω από το στόμα ή καψαλισμένες τρίχες μέσα στην μύτη μπορεί να υποδηλώνουν ότι έχουν προκληθεί εγκαύματα στους αεραγωγούς , αλλά τα ευρήματα αυτά δεν είναι οριστικά.<ref name=Schw2010/> Ακόμη περισσότερο ανησυχητικές ενδείξεις περιλαμβάνουν: [[δύσπνοια]], βραχνάδα, και [[τραχύτητα στη φωνή]] ή [[δυσχέρεια στην αναπνοή]].<ref name=Schw2010/> Η [[κνησμός|φαγούρα]] είναι συνηθισμένη κατά τη διάρκεια της ανάρρωσης και εμφανίζεται μέχρι και σε 90% των ενηλίκων και σχεδόν σε όλα τα παιδιά.<ref name=Itchy2009>{{cite journal|last=Goutos|first=I|coauthors=Dziewulski, P; Richardson, PM|title=Pruritus in burns: review article.|journal=Journal of burn care & research : official publication of the American Burn Association|date=2009 Mar-Apr|volume=30|issue=2|pages=221–8|pmid=19165110}}</ref> Η αίσθηση μουδιάσματος ή μυρμηγκιάσματος μπορεί να επιμείνει για ένα μεγάλο διάστημα μετά από ένα ηλεκτρικό τραυματισμό.<ref name=RosenChp140/> Τα εγκαύματα μπορεί επίσης να προκαλέσουν συναισθηματική και ψυχολογική φθορά.<ref name=Epi2011/>

{| class="wikitable"
|-
! Τύπος<ref name=Tint2010/> !! Εμπλεκόμενα στρώματα !! Εμφάνιση !! Υφή !! Αίσθηση !! Χρόνος επούλωσης !! Πρόγνωση !! Παράδειγμα
|-
| Επιφανειακό (πρώτου βαθμού)|| [[Επιδερμίδα]]<ref name=EMP2009/> ||Κόκκινη, χωρίς φουσκάλες<ref name=Tint2010/>|| Ξερή || Επώδυνη<ref name=Tint2010/>|| 5-10 μέρες<ref name=Tint2010/><ref name="AFP2012">{{cite journal|last=Lloyd|first=EC|coauthors=Rodgers, BC; Michener, M; Williams, MS|title=Outpatient burns: prevention and care.|url=https://archive.org/details/sim_american-family-physician_2012-01-01_85_1/page/25|journal=American family physician|date=2012 Jan 1|volume=85|issue=1|pages=25-32|pmid=22230304}}</ref>|| Πλήρης αποκατάσταση.<ref name=Tint2010/> Τα επαναλαμβανόμενα ηλιακά εγκαύματα αυξάνουν τον κίνδυνο καρκίνου του δέρματος αργότερα στη ζωή.<ref>{{cite book|last=Buttaro|first=Terry|title=Primary Care: A Collaborative Practice|year=2012|publisher=Elsevier Health Sciences|isbn=978-0-323-07585-5|page=236|url=http://books.google.ca/books?id=YBcHR-wQOWQC&pg=PA236}}</ref> ||[[Image:Sunburn.jpg|70px|A sunburn is a typical first degree burn.]]
|-
| Επιφανειακό - μερικού πάχους (δευτέρου βαθμού) || Επεκτείνεται στο επιφανειακό (θηλώδες) [[χόριο]]<ref name=Tint2010/> ||Ερυθρότητα με διαφανείς φουσκάλες, οι οποίες μαλακώνουν με την πίεση.<ref name=Tint2010/> || Υγρή<ref name=Tint2010/> || Πολύ οδυνηρή<ref name=Tint2010/> || λιγότερος από 2–3 βδομάδες<ref name=TBCChp10/><ref name=Tint2010/> ||Τοπική λοίμωξη/κυτταρίτιδα (φλεγμονή), αλλά χωρίς εμφάνιση ουλών<ref name=TBCChp10>{{cite book|editor=Herndon D|title=Total burn care|year=2012|url=https://archive.org/details/totalburncare0000unse_a5a7|publisher=Saunders|location=Edinburgh|isbn=978-1-4377-2786-9|page=[https://archive.org/details/totalburncare0000unse_a5a7/page/127 127]|edition=4th|chapter=Chapter 10: Evaluation of the burn wound: management decisions}}</ref>||
[[Image:Scaldburn.jpg|70px|Second degree burn of the thumb]]
|-
| Εν τω βάθει - μερικού πάχους (δευτέρου βαθμού) || Επεκτείνεται στο βαθύ (δικτυωτό) χόριο<ref name=Tint2010/> || Κίτρινη ή λευκή. Μερική εμφάνιση άσπρου. Μπορεί να εμφανιστούν φουσκάλες.<ref name=Tint2010/> || Αρκετά στεγνή<ref name=TBCChp10/> || Προκαλεί πίεση και δυσφορία<ref name=TBCChp10/> || 3–8 βδομάδες<ref name=Tint2010/>|| Ουλές, συσπάσεις (μπορεί να απαιτήσουν εκτομή και μόσχευμα δέρματος)<ref name=TBCChp10/> || [[Image:major-2nd-degree-burn.jpg|70px|Second-degree burn caused by contact with boiling water]]
|-
| Ολικού πάχους (Τρίτου βαθμού) || Επεκτείνεται σε ολόκληρο το χόριο<ref name=Tint2010/> || Σκληρή και λευκή/καφέ<ref name=Tint2010/> Χωρίς εμφάνιση άσπρου<ref name=TBCChp10/> || Δερματοειδής<ref name=Tint2010/> || Ανώδυνη<ref name=Tint2010/> ||Παρατεταμένος (μήνες) και χωρίς πλήρη επούλωση<ref name=Tint2010/> || Ουλές, συσπάσεις, ακρωτηριασμός (συνιστάται πρώιμη εκτομή)<ref name=TBCChp10/> || [[Image:8-day-old-3rd-degree-burn.jpg|70px|Eight day old third-degree burn caused by motorcycle muffler.]]
|-
| Τέταρτου βαθμού|| Επεκτείνεται σε ολόκληρο το δέρμα και στο υποκείμενο λίπος, στους μύες και στα οστά<ref name=Tint2010/> || Μαύρη, απανθρακωμένη || Στεγνή || Ανώδυνη || Απαιτεί απόξεση/εκτομή<ref name=Tint2010/> || Ακρωτηριασμός, σημαντική λειτουργική έκπτωση και, σε ορισμένες περιπτώσεις, θάνατος.<ref name=Tint2010/>
| [[Image:Ожог кисть.jpg|70px|4th degree burn]]
|}

==Αίτια==
Τα εγκαύματα προκαλούνται από ποικιλία εξωτερικών πηγών που διακρίνονται σε θερμικές, χημικές, ηλεκτρικές και ακτινοβολίες.<ref>{{cite book|last=Kowalski|first=Caroline Bunker Rosdahl, Mary T.|title=Textbook of basic nursing|year=2008|publisher=Lippincott Williams & Wilkins|location=Philadelphia|isbn=978-0-7817-6521-3|page=1109|url=http://books.google.ca/books?id=odY9mXicPlYC&pg=PA1109|edition=9th}}</ref> Στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι πιο συνηθισμένες αιτίες εγκαυμάτων είναι: φωτιά ή φλόγα (44%), ζεμάτισμα από καυτό υγρό (33%), ζεστά αντικείμενα (9%), ηλεκτρισμός (4%), και χημικές ουσίες (3%).<ref name=ABA2012pgi>National Burn Repository Pg. i</ref> Οι περισσότεροι τραυματισμοί εγκαυμάτων συμβαίνουν στο σπίτι (69%) ή στη δουλειά (9%),<ref name=ABA2012>{{cite web|title=Burn Incidence and Treatment in the United States: 2012 Fact Sheet|url=http://www.ameriburn.org/resources_factsheet.php|work=American Burn Association|accessdate=20 April 2013|year=2012}}</ref> κυρίως από ατύχημα, ενώ μόλις το 2% είναι από επίθεση από κάποιον άλλον και 1-2% από απόπειρα [[αυτοκτονία]]ς.<ref name=Epi2011/> Αυτά τα αίτια μπορεί να προκαλέσουν τραυματισμό κατά την εισπνοή στους αεραγωγούς ή/και στους πνεύμονες, στο 6% των περιπτώσεων.<ref name=TBCChp3/>

Οι τραυματισμοί από εγκαύματα συμβαίνουν πιο συχνά στα φτωχότερα κοινωνικά στρώματα. Το κάπνισμα είναι ένας παράγοντας κινδύνου, ενώ η χρήση αλκοόλ δεν αποτελεί παράγοντα κινδύνου. Τα εγκαύματα που σχετίζονται με τη φωτιά είναι συνήθως πιο συχνά σε πιο ψυχρά κλίματα.<ref name=Epi2011/> Συγκεκριμένοι παράγοντες κινδύνου στον αναπτυσσόμενο κόσμο περιλαμβάνουν το μαγείρεμα σε ανοιχτές εστίες ή στο πάτωμα, καθώς και [[προβλήματα ανάπτυξης|αναπτυξιακά προβλήματα]] σε παιδιά και χρόνιες ασθένειες σε ενήλικες.<ref name=LMIC2006/>

===Θερμικά εγκαύματα ===
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι πυρκαγίες και τα ζεστά υγρά αποτελούν τις πιο συνηθισμένες αιτίες εγκαυμάτων.<ref name=TBCChp3/> Οι πυρκαγιές σπιτιών που προκαλούν θάνατο, προέρχονται στο 25% από το κάπνισμα και στο 22% από τα σώματα θέρμανσης.<ref name=TBCChp4/> Σχεδόν οι μισοί από τους τραυματισμούς οφείλονται στις προσπάθειες να σβηστεί μία φωτιά.<ref name=TBCChp4/> Το [[ζεμάτισμα]] προκαλείται από καυτά υγρά ή αέρια και πιο συχνά παρουσιάζεται από έκθεση σε καυτά υγρά, υψηλή θερμοκρασία του [[νερό βρύσης|νερού βρύσης]] στο μπάνιο ή στο ντους, καυτό λάδι μαγειρέματος, ή ατμό.<ref>{{Cite book|title=Training in Paediatrics|first=Mark|last=Gardiner|first2=Sarah|last2=Eisen|publisher=OUP Oxford|isbn=978-0-19-922773-0|date=2009-09-10|url=https://books.google.ca/books?id=FLBMvTff9sMC&pg=PA36#v=onepage&q&f=false}}</ref> Οι τραυματισμοί από ζεμάτισμα είναι πιο συχνοί σε παιδιά κάτω των πέντε ετών,<ref name=Tint2010/> οι οποίοι στις Ηνωμένες Πολιτείες και στην Αυστραλία αποτελούν το 2/3 όλων των εγκαυμάτων.<ref name=TBCChp3/> Γενικά, η επαφή με ζεστά αντικείμενα προκαλεί περίπου το 20-30% των εγκαυμάτων σε παιδιά.<ref name=TBCChp3/> Τα εγκαύματα αυτά συνήθως είναι πρώτου ή δεύτερου βαθμού, ωστόσο εγκαύματα τρίτου βαθμού μπορούν επίσης να προκύψουν ιδιαίτερα μετά από εκτεταμένη επαφή.<ref name=Mag2008/> Τέλος, τα [[πυροτέχνημα|πυροτεχνήματα]] είναι μία συνηθισμένη αιτία εγκαυμάτων κατά τη διάρκεια των εορτών σε πολλές χώρες,<ref>{{cite book|last=Peden|first=Margie|title=World report on child injury prevention|year=2008|publisher=World Health Organization|location=Geneva, Switzerland|isbn=978-92-4-156357-4|page=86|url=http://books.google.ca/books?id=UeXwoNh8sbwC&pg=PA86}}</ref> ιδιαίτερα για αγόρια εφήβους.<ref>{{cite web|title=World report on child injury prevention|url=http://www.who.int/violence_injury_prevention/child/injury/world_report/Burns_english.pdf|author=World Health Organization}}</ref>

===Χημικά εγκαύματα===
[[Αρχείο:Sodium hydroxide burn.png|150px|thumb|Χημικό έγκαυμα με [[υδροξείδιο του νατρίου]].]]
Τα χημικά εγκαύματα μπορούν να προκληθούν από περισσότερες από 25.000 ουσίες, οι περισσότερες από τις οποίες είναι είτε ισχυρή [[βάση]] (55%) είτε ισχυρό [[οξύ]] (26%).<ref name="Hard2012">{{cite journal|last=Hardwicke|first=J|coauthors=Hunter, T; Staruch, R; Moiemen, N|title=Chemical burns--an historical comparison and review of the literature.|journal=Burns : journal of the International Society for Burn Injuries|date=2012 May|volume=38|issue=3|pages=383–7|pmid=22037150}}</ref> Οι περισσότεροι θάνατοι από χημικά εγκαύματα είναι δευτερογενείς μετά από [[κατάποση]].<ref name=Tint2010/> Οι συνήθεις παράγοντες περιλαμβάνουν: [[θειικό οξύ]] που βρίσκεται στα καθαριστικά τουαλέτας, [[υποχλωριώδες νάτριο]] που βρίσκεται στη [[χλωρίνη]], και αλογονωμένους υδρογονάνθρακες που βρίσκονται στα προϊόντα αφαίρεσης χρωμάτων.<ref name=Tint2010/> Το [[υδροφθορικό οξύ]] μπορεί να προκαλέσει ιδιαίτερα βαθειά εγκαύματα τα οποία μπορεί να μην εκδηλωθούν άμεσα αλλά κάποια στιγμή μετά την έκθεσή τους σ’αυτά.<ref name=HF2008>{{cite journal|last=Makarovsky|first=I|coauthors=Markel, G; Dushnitsky, T; Eisenkraft, A|title=Hydrogen fluoride--the protoplasmic poison.|journal=The Israel Medical Association journal : IMAJ|date=2008 May|volume=10|issue=5|pages=381–5|pmid=18605366}}</ref> Το [[μυρμηκικό οξύ]] μπορεί να προκαλέσει βλάβη σε σημαντικό αριθμό [[Ερυθροκύτταρο|ερυθροκυττάρων]].<ref name=Schw2010/>

===Ηλεκτρικά εγκαύματα===
Τα ηλεκτρικά εγκαύματα ή οι τραυματισμοί που προκαλούνται από ηλεκτρισμό διακρίνονται ως υψηλής τάσης (μεγαλύτερης ή ίσης με 1000 [[βολτ]]), χαμηλής τάσης (μικρότερης από 1000 [[βολτ]]), ή ως εγκαύματα έντονης λάμψης φωτός ενός [[βολταϊκό τόξο|βολταϊκού τόξου]].<ref name=Tint2010/> Οι πιο συνηθισμένες αιτίες ηλεκτρικών εγκαυμάτων σε παιδιά είναι τα ηλεκτρικά καλώδια (60%) και οι πρίζες (14%).<ref name=TBCChp3/> Οι [[κεραυνός|κεραυνοί]] μπορούν επίσης να προκαλέσουν ηλεκτρικά εγκαύματα.<ref>{{cite journal|last=Edlich|first=RF|coauthors=Farinholt, HM; Winters, KL; Britt, LD; Long WB, 3rd|title=Modern concepts of treatment and prevention of lightning injuries.|journal=Journal of long-term effects of medical implants|year=2005|volume=15|issue=2|pages=185–96|pmid=15777170}}</ref> Οι παράγοντες κινδύνου που μπορούν να προκαλέσουν το χτύπημα κεραυνού περιλαμβάνουν τη συμμετοχή σε υπαίθριες δραστηριότητες, όπως ορειβασία, γκολφ, αθλήματα σε γήπεδο και εργασία σε εξωτερικό χώρο.<ref name=RosenChp140/> Η [[θνητότητα]] από το χτύπημα κεραυνού είναι περίπου 10%.<ref name=RosenChp140/>

Παρόλο που οι τραυματισμοί από ηλεκτρισμό οδηγούν κυρίως σε εγκαύματα, μπορούν επίσης δευτερευόντως να προκαλέσουν [[κάταγμα|κατάγματα]] ή [[εξάρθρωση|εξαρθρώσεις]] σε [[αμβλύ τραύμα]] ή [[μυϊκή συστολή]].<ref name=RosenChp140/> Στα ηλεκτρικά εγκαύματα από υψηλή τάση, οι μεγαλύτερες βλάβες μπορούν να προκληθούν εσωτερικά και έτσι η έκταση του τραυματισμού δεν μπορεί να εκτιμηθεί μόνο από μία εξέταση του δέρματος.<ref name=RosenChp140/> Η επαφή είτε με χαμηλή είτε με υψηλή τάση μπορεί να προκαλέσει [[Καρδιακή αρρυθμία|καρδιακές αρρυθμίες]] ή [[καρδιακή ανακοπή]].<ref name=RosenChp140/>

===Εγκαύματα από ακτινοβολία===
Τα εγκαύματα από ακτινοβολία μπορούν να προκληθούν από παρατεταμένη έκθεση στην [[Υπεριώδης ακτινοβολία|υπεριώδη ακτινοβολία]] (όπως αυτή από τον ήλιο, τους [[σολάριουμ|θαλάμους μαυρίσματος]] ή την [[ηλεκτροσυγκόλληση τόξου]]) ή στην [[ιονίζουσα ακτινοβολία]] (όπως αυτή από την [[ακτινοθεραπεία]], τις [[ακτινογραφία|ακτινογραφίες]] ή την κατακρήμνιση [[ραδιενεργή σκόνη|ραδιενεργής σκόνης]]).<ref>{{cite book|last=Prahlow|first=Joseph|title=Forensic pathology for police, death investigators, and forensic scientists|year=2010|publisher=Humana|location=Totowa, N.J.|isbn=978-1-59745-404-9|page=485|url=http://books.google.ca/books?id=rF1WTiX0nHEC&pg=PA485}}</ref> Η έκθεση στον ήλιο είναι η πιο συνηθισμένη αιτία για εγκαύματα ακτινοβολίας καθώς και η πιο συνηθισμένη αιτία των επιφανειακών εγκαυμάτων γενικότερα.<ref>{{cite journal|author=Kearns RD, Cairns CB, Holmes JH, Rich PB, Cairns BA |title=Thermal burn care: a review of best practices. What should prehospital providers do for these patients? |journal=EMS World |volume=42 |issue=1 |pages=43–51|year=2013|month=January|pmid=23393776 |doi= |url=}}</ref> Υπάρχει μία σημαντική διακύμανση στο πόσο εύκολα οι άνθρωποι μπορούν να αποκτήσουν [[ηλιακό έγκαυμα]], ανάλογα με τον [[τύπος δέρματος|τύπο δέρματός]] τους.<ref>{{cite journal|last=Balk|first=SJ|coauthors=Council on Environmental, Health; Section on, Dermatology|title=Ultraviolet radiation: a hazard to children and adolescents.|journal=Pediatrics|date=2011 Mar|volume=127|issue=3|pages=e791-817|pmid=21357345}}</ref> Οι επιδράσεις στο δέρμα από την ιονίζουσα ακτινοβολία εξαρτώνται από την ποσότητα έκθεσης στην περιοχή, όπου παρατηρείται απώλεια μαλλιών μετά από 3 [[Γκρέυ (μονάδα)|Gy]], ερυθρότητα μετά από 10 Gy, απολέπιση υγρού δέρματος μετά από 20 Gy και νέκρωση μετά από 30 Gy. Η ερυθρότητα, εάν προκύψει, μπορεί να εμφανιστεί κάποια στιγμή μετά την έκθεση. Τα εγκαύματα ακτινοβολίας θεραπεύονται όπως και τα άλλα εγκαύματα.<ref name="RosenChp144">{{cite book|title=Rosen's emergency medicine : concepts and clinical practice|url=https://archive.org/details/rosensemergencym0000unse|first=John|last=Marx|publisher=Mosby/Elsevier|isbn=0-323-05472-2|year=2010|chapter=Chapter 144: Radiation Injuries|edition=7th|location=Philadelphia}}</ref> Τα εγκαύματα από φούρνο μικροκυμάτων προκύπτουν μέσω θερμικής ζέστης που προκαλούνται από τους [[φούρνος μικροκυμάτων|φούρνους μικροκυμάτων]].<ref name=Micro2001/> Παρόλο που μικρές εκθέσεις όπως αυτές των δύο δευτερολέπτων μπορούν να προκαλέσουν τραυματισμό, συνολικά, αυτό είναι ένα ασυνήθιστο φαινόμενο.<ref name=Micro2001>{{cite book|last=Krieger|first=John|title=Clinical environmental health and toxic exposures|year=2001|publisher=Lippincott Williams & Wilkins|location=Philadelphia, Pa. [u.a.]|isbn=978-0-683-08027-8|page=205|url=http://books.google.ca/books?id=PyUSgdZUGr4C&pg=PA205|edition=2nd}}</ref>

===Εγκαύματα από επίθεση τρίτων===
Σε εκείνους που νοσηλεύονται σε νοσοκομείο είτε από ζεμάτισμα είτε από εγκαύματα πυρκαγιάς, το 10% είναι από επίθεση τρίτων.<ref name=Peck2012/> Οι λόγοι περιλαμβάνουν: [[Παιδική κακοποίηση|κακοποίηση ανηλίκων]], προσωπικές διαμάχες, συζυγική κακοποίηση, κακοποίηση ηλικιωμένων, και επιχειρηματικές διαμάχες.<ref name=Peck2012/> Ένας τραυματισμός ή έγκαυμα από βύθιση σε καυτό υγρό μπορεί να δηλώνει κακοποίηση ανηλίκων.<ref name=Mag2008>{{cite journal|last=Maguire|first=S|coauthors=Moynihan, S; Mann, M; Potokar, T; Kemp, AM|title=A systematic review of the features that indicate intentional scalds in children.|journal=Burns : journal of the International Society for Burn Injuries|date=2008 Dec|volume=34|issue=8|pages=1072–81|pmid=18538478}}</ref> Προκαλείται όταν ένα άκρο ή το κάτω μέρος του σώματος (οπίσθια ή [[περίνεο]]) κρατείται κάτω από την επιφάνεια ζεστού νερού.<ref name=Mag2008/> Συνήθως δημιουργεί μία αιχμηρή άνω παρυφή, η οποία συχνά είναι συμμετρική.<ref name=Mag2008/> Τα εσκεμμένα εγκαύματα από τσιγάρο εντοπίζονται συχνότερα στο πρόσωπο ή στο πίσω μέρος των χεριών και των ποδιών.<ref name="Mag2008" /> Άλλες -υψηλού κινδύνου- ενδείξεις για πιθανή κακοποίηση περιλαμβάνουν: περιμετρικά εγκαύματα, απουσία σημαδιών από πιτσίλισμα, έγκαυμα ομοιόμορφου βάθους και συσχέτιση με άλλα σημάδια παραμέλησης ή κακοποίησης.<ref name=TBCChp61/>

Το [[κάψιμο της νύφης]], μια μορφή [[ενδοοικογενειακή βία|ενδοοικογενειακής βίας]], λαμβάνει χώρα σε μερικές κουλτούρες όπως η Ινδία, όπου η γυναίκα καίγεται επειδή ο σύζυγος ή η οικογένειά του θεωρούν ότι η [[προίκα]] είναι ανεπαρκής.<ref>{{cite journal|last=Jutla|first=RK|coauthors=Heimbach, D|title=Love burns: An essay about bride burning in India.|journal=The Journal of burn care & rehabilitation|date=2004 Mar-Apr|volume=25|issue=2|pages=165–70|pmid=15091143}}</ref><ref>{{cite book|last=Peden|first=Margie|title=World report on child injury prevention|year=2008|publisher=World Health Organization|location=Geneva, Switzerland|isbn=978-92-4-156357-4|page=82|url=http://books.google.ca/books?id=UeXwoNh8sbwC&pg=PA82}}</ref> Στο Πακιστάν, τα [[ρίψη οξέως|εγκαύματα από οξύ]] αντιπροσωπεύουν το 13% των σκόπιμων εγκαυμάτων και συχνά σχετίζονται με ενδοοικογενειακή βία.<ref name=TBCChp61>{{cite book|editor=Herndon D|title=Total burn care|year=2012|url=https://archive.org/details/totalburncare0000unse_a5a7|publisher=Saunders|location=Edinburgh|isbn=978-1-4377-2786-9|page=[https://archive.org/details/totalburncare0000unse_a5a7/page/689 689]-698|edition=4th|chapter=Chapter 61: Intential burn injuries}}</ref> Η [[αυτοπυρπόληση]] χρησιμοποιείται επίσης ως μορφή διαμαρτυρίας σε διάφορα μέρη του κόσμου.<ref name=Epi2011/>

== Παθοφυσιολογία ==
[[File:Burn Degree Diagram.svg|thumb|Τρεις βαθμοί εγκαυμάτων.]]
Σε θερμοκρασίες άνω των 44&nbsp;°C, οι [[Πρωτεΐνη|πρωτεΐνες]] αρχίζουν να χάνουν το τρισδιάστατο σχήμα τους και να διασπώνται.<ref name=Rosen2009>{{cite book|last=Marx|first=John|title=Rosen's emergency medicine : concepts and clinical practice|url=https://archive.org/details/rosensemergencym0000unse|year=2010|publisher=Mosby/Elsevier|location=Philadelphia|isbn=978-0-323-05472-0|edition=7th |chapter=Chapter 60: Thermal Burns}}</ref> Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την καταστροφή των κυττάρων και των ιστών.<ref name=Tint2010/> Πολλές από τις άμεσες επιπτώσεις ενός εγκαύματος είναι δευτερεύουσες της διαταραχής στη φυσιολογική λειτουργία του δέρματος.<ref name=Tint2010/> Αυτές περιλαμβάνουν τη διαταραχή της αίσθησης του δέρματος, της ικανότητας πρόληψης της απώλειας νερού μέσω της εξάτμισης και της ικανότητας ελέγχου της θερμοκρασίας του σώματος.<ref name=Tint2010/> Η διαταραχή των κυτταρικών μεμβρανών κάνει τα κύτταρα να χάνουν [[κάλιο]] στους χώρους έξω από το κύτταρο και να λαμβάνουν νερό και [[νάτριο]].<ref name=Tint2010/>

Στα μεγάλα εγκαύματα (πάνω από το 30% της συνολικής επιφάνειας του σώματος) υπάρχει σημαντική φλεγμονώδης απόκριση.<ref name=Roj2012>{{cite journal |author=Rojas Y, Finnerty CC, Radhakrishnan RS, Herndon DN |title=Burns: an update on current pharmacotherapy |journal=Expert Opin Pharmacother |volume=13 |issue=17 |pages=2485–94 |year=2012 |month=December|pmid=23121414 |pmc=3576016 |doi=10.1517/14656566.2012.738195 |url=}}</ref> Η [[φλεγμονή]] οδηγεί σε αυξημένη διαρροή υγρών από τα [[τριχοειδή αγγεία]],<ref name=Schw2010/> και επακόλουθο [[οίδημα]] των ιστών.<ref name=Tint2010/> Ως αποτέλεσμα, προκαλείται μεγάλη απώλεια του όγκου του αίματος, με το υπόλοιπο αίμα να υφίσταται σημαντική απώλεια [[Πλάσμα αίματος|πλάσματος]], κάτι που καθιστά το αίμα πιο πυκνό.<ref name=Tint2010/> Η κακή ροή του αίματος προς [[Όργανο (βιολογία)|όργανα]], όπως τα [[Νεφρός|νεφρά]] και ο [[γαστρεντερικός σωλήνας]], μπορεί να οδηγήσει σε [[νεφρική ανεπάρκεια]] και [[Έλκος|έλκη]] του στομάχου.<ref>{{cite book|last=Hannon|first=Ruth|title=Porth pathophysiology : concepts of altered health states|year=2010|publisher=Wolters Kluwer Health/Lippincott Williams & Wilkins|location=Philadelphia, PA|isbn=978-1-60547-781-7|page=1516|url=http://books.google.ca/books?id=2-MFXOEG0lcC&pg=PA1516|edition=1st Canadian}}</ref>

Τέλος, τα αυξημένα επίπεδα [[κατεχολαμίνες|κατεχολαμινών]] και [[κορτιζόλη]]ς μπορούν να οδηγήσουν σε κατάσταση [[Υπερμεταβολισμός|υπερμεταβολισμού]], η οποία μπορεί να διαρκέσει για χρόνια.<ref name=Roj2012/> Η κατάσταση αυτή σχετίζεται με αυξημένη [[καρδιακή παροχή]], [[μεταβολισμός|μεταβολισμό]], [[ταχυκαρδία|ταχύ καρδιακό ρυθμό]] και κακή [[ανοσοκαταστολή|ανοσολογική λειτουργία]].<ref name=Roj2012/>

==Διάγνωση==
Τα εγκαύματα μπορούν να ταξινομηθούν σύμφωνα με το βάθος, τον μηχανισμό του τραυματισμού, την έκταση και τους σχετικούς τραυματισμούς. Η πιο συχνά χρησιμοποιούμενη ταξινόμηση βασίζεται στο βάθος του τραυματισμού. Το βάθος ενός εγκαύματος συνήθως προσδιορίζεται μέσω εξέτασης, αν και μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί η βιοψία.<ref name=Tint2010/> Το βάθος ενός εγκαύματος μπορεί να είναι δύσκολο να καθοριστεί με ακρίβεια σε μία απλή εξέταση και ίσως χρειαστούν επαναλαμβανόμενες εξετάσεις μέσα σε μια περίοδο μερικών ημερών.<ref name=Schw2010/> Σε όσους έχουν [[Πονοκέφαλος|πονοκέφαλο]] ή ζαλίζονται και έχουν έγκαυμα που σχετίζεται με πυρκαγιά, θα πρέπει να γίνει εξέταση για [[δηλητηρίαση από μονοξείδιο του άνθρακα]].<ref name=CEM2012/> Θα πρέπει επίσης να γίνει εξέταση για [[δηλητηρίαση από κυανιούχα]].<ref name=Schw2010>{{cite book|last=Brunicardi|first=Charles|title=Schwartz's principles of surgery|year=2010|publisher=McGraw-Hill, Medical Pub. Division|location=New York|isbn=978-0-07-154769-7|edition=9th|chapter=Chapter 8: Burns}}</ref>

===Μέγεθος===
[[Αρχείο:Wallace rule of nines-en.svg|μικρογραφία|Η σοβαρότητα του εγκαύματος προσδιορίζεται, μεταξύ άλλων, από το μέγεθος του δέρματος που επηρεάζεται.]]
Το μέγεθος ενός εγκαύματος μετράται ως ποσοστό της [[συνολικής επιφάνειας του σώματος]] (TBSA) που επηρεάζεται από εγκαύματα μερικού ή πλήρους πάχους.<ref name=Tint2010/> Τα εγκαύματα πρώτου βαθμού που είναι απλώς κόκκινου χρώματος και δεν έχουν φουσκάλες δεν περιλαμβάνονται σε αυτόν τον υπολογισμό.<ref name=Tint2010/> Τα περισσότερα εγκαύματα (70%) εκτείνονται σε λιγότερο από το 10% της συνολικής επιφάνειας του σώματος.<ref name=TBCChp3/>

Υπάρχει μια σειρά μεθόδων για τον καθορισμό της συνολικής επιφάνειας του σώματος, συμπεριλαμβανομένου του «κανόνα των 9», των πινάκων Λουντ and Μπράουντερ, και του υπολογισμού βάσει του μεγέθους αποτυπώματος του χεριού ενός ατόμου.<ref name=EMP2009/> Ο κανόνας των 9 είναι δύσκολος στην απομνημόνευση, και είναι ακριβής μόνο σε άτομα άνω των 16 ετών.<ref name=EMP2009/> Πιο ακριβείς υπολογισμοί μπορούν να γίνουν με τη χρήση των πινάκων Λουντ and Μπράουντερ, οι οποίοι λαμβάνουν υπόψη τις διαφορετικές αναλογίες των μερών του σώματος σε ενήλικες και παιδιά.<ref name=EMP2009/> Το μέγεθος αποτυπώματος του χεριού ενός ατόμου (συμπεριλαμβανομένης της παλάμης και των δακτύλων) αποτελεί περίπου το 1% της συνολικής επιφάνειας του σώματός του.<ref name=EMP2009/>

===Βαρύτητα===
{| class="wikitable" style="float: right; margin-left:15px; text-align:center"
|+Ταξινόμηση βαρύτητας εγκαυμάτων κατά την Αμερικανική Ένωση Εγκαυμάτων<ref>{{Cite book|title=An Introduction to Clinical Emergency Medicine|first=S. V.|last=Mahadevan|first2=Gus M.|last2=Garmel|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-74776-9|date=2012-04-10|url=https://books.google.be/books?id=pyAlcOfBhjIC&pg=PA216&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false}}</ref>
!Ελαφρά
!Μέτρια
!Βαριά
|-
|Ενήλικες 
< 10% επιφάνειας σώματος
|Ενήλικες 
10-20% επιφάνειας σώματος
|Ενήλικες 
> 20% επιφάνειας σώματος
|-
|Νέοι ή ηλικιωμένοι 
< 5% επιφάνειας σώματος
|Νέοι ή ηλικιωμένοι 
5-10% επιφάνειας σώματος
|Νέοι ή ηλικιωμένοι 
>10% επιφάνειας σώματος
|-
|< 2% έγκαυμα πλήρους πάχους
|2-5% έγκαυμα πλήρους πάχους
|> 5% έγκαυμα πλήρους πάχους
|-
|
|Τραυματισμός από υψηλή τάση
|Έγκαυμα από υψηλή τάση
|-
|
|Πιθανός τραυματισμός λόγω εισπνοής
|Γνωστός τραυματισμός λόγω εισπνοής
|-
|
|Περιμετρικό έγκαυμα
|Σημαντικό έγκαυμα στο πρόσωπο, 
στις αρθρώσεις, στα χέρια ή στα πόδια
|-
|
|Άλλα προβλήματα υγείας
|Συναφείς τραυματισμοί
|}
Προκειμένου να προσδιοριστεί η ανάγκη για παραπομπή σε εξειδικευμένη μονάδα εγκαυμάτων, η Αμερικανική Ένωση Εγκαυμάτων επινόησε ένα σύστημα ταξινόμησης. Σύμφωνα με αυτό το σύστημα, τα εγκαύματα μπορούν να ταξινομηθούν ως ελαφρά, μέτρια και βαριά. Το μέγεθος αξιολογείται βάσει ενός αριθμού παραγόντων, συμπεριλαμβανομένης της συνολικής επιφάνειας του σώματος που επηρεάζεται, της εμπλοκής συγκεκριμένων ανατομικών ζωνών, της ηλικίας του ατόμου και των σχετικών τραυματισμών.<ref name=CEM2012/> Τα ελαφρά εγκαύματα μπορούν τυπικά να αντιμετωπιστούν στο σπίτι, τα μέτρια εγκαύματα συχνά αντιμετωπίζονται στο νοσοκομείο και τα βαριά εγκαύματα αντιμετωπίζονται σε κέντρο εγκαυμάτων.<ref name=CEM2012>{{cite book|last=Garmel|first=edited by S.V. Mahadevan, Gus M.|title=An introduction to clinical emergency medicine|year=2012|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge|isbn=978-0-521-74776-9|pages=216–219|url=http://books.google.ca/books?id=pyAlcOfBhjIC&pg=PA216|edition=2nd}}</ref>
==Πρόληψη==
Ιστορικά, θεωρείται ότι περίπου τα μισά του συνόλου των εγκαυμάτων θα μπορούσαν να είχαν προληφθεί.<ref name=TBCChp4>{{cite book|editor=Herndon D|title=Total burn care|publisher=Saunders|location=Edinburgh|isbn=978-1-4377-2786-9|page=46|url=http://books.google.ca/books?id=nrG7ZY4QwQAC&pg=PA47-IA4|edition=4th|chapter=Chapter 4: Prevention of Burn Injuries|last=|first=|year=|accessdate=2014-02-17|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141031160658/http://books.google.ca/books?id=nrG7ZY4QwQAC&pg=PA47-IA4|archivedate=2014-10-31|url-status=dead}}</ref> Τα προγράμματα πρόληψης εγκαυμάτων έχουν μειώσει σημαντικά τα ποσοστά των σοβαρών εγκαυμάτων.<ref name=Rosen2009/> Τα μέτρα πρόληψης περιλαμβάνουν: τον περιορισμό των θερμοκρασιών του ζεστού νερού, τους ανιχνευτές καπνού, τα συστήματα καταιονισμού, τη σωστή κατασκευή των κτιρίων και τα πυρίμαχα ρούχα εργασίας.<ref name=TBCChp4/> Οι ειδικοί συστήνουν η θερμοκρασία του θερμοσίφωνα να ρυθμίζεται χαμηλότερα από τους 48.8 C.<ref name=TBCChp3>{{cite book|editor=Herndon D|title=Total burn care|publisher=Saunders|location=Edinburgh|isbn=978-1-4377-2786-9|page=23|url=http://books.google.ca/books?id=nrG7ZY4QwQAC&pg=PA15|edition=4th|chapter=Chapter 3: Epidemiological, Demographic, and Outcome Characteristics of Burn Injury|last=|first=|year=|accessdate=2014-02-17|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141109163330/http://books.google.ca/books?id=nrG7ZY4QwQAC&pg=PA15|archivedate=2014-11-09|url-status=dead}}</ref> Άλλα μέτρα για την πρόληψη των εγκαυμάτων περιλαμβάνουν τη χρήση θερμομέτρου για τη μέτρηση των θερμοκρασιών του νερού του μπάνιου και προστατευτικών για το πιτσίλισμα στις [[Σόμπα|σόμπες]].<ref name=Rosen2009/> Παρόλο που η επίδραση των κανονισμών για τα πυροτεχνήματα είναι ασαφής, υπάρχουν κάποιες ενδείξεις οφέλους<ref>{{cite book|last=Jeschke|first=Marc|title=Handbook of Burns Volume 1: Acute Burn Care|year=2012|publisher=Springer|isbn=978-3-7091-0348-7|page=46|url=http://books.google.ca/books?id=olshnFqCI0kC&pg=PA46}}</ref> με τις συστάσεις να περιλαμβάνουν τον περιορισμό της πώλησης πυροτεχνημάτων σε παιδιά.<ref name=TBCChp3/>

==Γενική αντιμετώπιση==
Η ανάνηψη ξεκινάει με την αξιολόγηση και σταθεροποίηση της αναπνευστικής οδού, της αναπνοής και της κυκλοφορίας του ατόμου.<ref name=EMP2009/> Εάν υπάρχει υποψία τραυματισμού λόγω εισπνοής, μπορεί να χρειαστεί πρώιμη [[Διασωλήνωση (ανατομία)|διασωλήνωση]].<ref name=Schw2010/> Αυτή ακολουθείται από τη φροντίδα του ίδιου του εγκαύματος. Οι άνθρωποι με εκτεταμένα εγκαύματα μπορούν να τυλιχθούν με καθαρά σεντόνια μέχρι να φτάσουν στο νοσοκομείο.<ref name=Schw2010/> Επειδή τα εγκαύματα είναι επιρρεπή σε [[Μόλυνση|μολύνσεις]], θα πρέπει να χορηγηθεί αντιτετανικό αναμνηστικό εμβόλιο εάν το άτομο δεν έχει εμβολιαστεί τα τελευταία πέντε χρόνια.<ref>{{cite book|editor=Klingensmith M|title=The Washington manual of surgery|year=2007|publisher=Lippincott Williams & Wilkins|location=Philadelphia, Pa.|isbn=978-0-7817-7447-5|page=422|url=http://books.google.ca/books?id=XTYAxJntdvAC&pg=PA422|edition=5th}}</ref> Στις Ηνωμένες Πολιτείες, το 95% των εγκαυμάτων που παρουσιάζονται στο τμήμα επειγόντων περιστατικών αντιμετωπίζονται και λαμβάνουν εξιτήριο, ενώ μόνο το 5% χρειάζεται εισαγωγή στο νοσοκομείο.<ref name=Epi2011/> Στην περίπτωση των μεγάλων εγκαυμάτων, είναι σημαντική η πρώιμη σίτιση.<ref name=Roj2012/> Η πρόσληψη πρωτεΐνης θα πρέπει να αυξηθεί και συχνά απαιτούνται ιχνοστοιχεία και βιταμίνες.<ref>{{Cite journal|title=ESPEN endorsed recommendations: nutritional therapy in major burns|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23582468/|journal=Clinical Nutrition (Edinburgh, Scotland)|date=2013-08|issn=1532-1983|pmid=23582468|pages=497–502|volume=32|issue=4|doi=10.1016/j.clnu.2013.02.012|first=Anne-Françoise|last=Rousseau|first2=Marie-Reine|last2=Losser|first3=Carole|last3=Ichai|first4=Mette M.|last4=Berger}}</ref> Η [[υπερβαρική οξυγόνωση]] μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί μαζί με τις παραδοσιακές θεραπειες.<ref>{{cite journal|last=Cianci|first=P|coauthors=Slade JB, Jr; Sato, RM; Faulkner, J|title=Adjunctive hyperbaric oxygen therapy in the treatment of thermal burns.|journal=Undersea & hyperbaric medicine : journal of the Undersea and Hyperbaric Medical Society, Inc|date=2013 Jan-Feb|volume=40|issue=1|pages=89–108|pmid=23397872}}</ref>

===Ενδοφλέβια χορήγηση υγρών ===
Σε άτομα με κακή [[αιμάτωση]], λόγω [[καταπληξία]]ς, θα πρέπει να χορηγηθούν συμπυκνωμένες δόσεις ισοτονικού κρυσταλλοειδούς διαλύματος για αναπλήρωση των υγρών.<ref name="EMP2009" /> Σε παιδιά με εγκαύματα άνω του 10-20% της επιφάνειας του σώματος και σε ενήλικες με εγκαύματα άνω του 15% της επιφάνειας του σώματος, θα πρέπει να ακολουθήσει επίσημη αποκατάσταση υγρών και παρακολούθηση.<ref name="EMP2009" /><ref name="Enoch2009">{{cite journal|last=Enoch|first=S|coauthors=Roshan, A; Shah, M|title=Emergency and early management of burns and scalds.|journal=BMJ (Clinical research ed.)|date=2009 Apr 8|volume=338|pages=b1037|pmid=19357185}}</ref><ref>{{cite journal|last=Hettiaratchy|first=S|coauthors=Papini, R|title=Initial management of a major burn: II--assessment and resuscitation.|journal=BMJ (Clinical research ed.)|date=2004 Jul 10|volume=329|issue=7457|pages=101-3|pmid=15242917}}</ref> Η διαδικασία αυτή θα πρέπει να ξεκινήσει πριν από το νοσοκομείο εάν είναι δυνατόν σε εκείνους που έχουν εγκαύματα μεγαλύτερα του 25% της επιφάνειας του σώματος.<ref name="Enoch2009" /> Η φόρμουλα Πάρκλαντ μπορεί να βοηθήσει στον καθορισμό του όγκου των ενδοφλέβιων υγρών που απαιτούνται κατά τη διάρκεια των πρώτων 24 ωρών. Η φόρμουλα βασίζεται στην επιφάνεια του σώματος και στο βάρος του επηρεαζόμενου ατόμου. Το ήμισυ των υγρών χορηγείται τις πρώτες 8 ώρες και το υπόλοιπο τις επόμενες 16 ώρες. Ο χρόνος υπολογίζεται από τη στιγμή που έγινε το έγκαυμα και όχι από τη στιγμή που ξεκίνησε η αναπλήρωση των υγρών. Τα παιδιά χρειάζονται επιπλέον υγρά συντήρησης, που περιλαμβάνουν [[γλυκόζη]].<ref name=Schw2010/> Επιπρόσθετα, όσοι έχουν τραύματα λόγω εισπνοής χρειάζονται περισσότερα υγρά.<ref>{{cite book|last=Jeschke|first=Marc|title=Handbook of Burns Volume 1: Acute Burn Care|year=2012|publisher=Springer|isbn=978-3-7091-0348-7|page=77|url=http://books.google.ca/books?id=olshnFqCI0kC&pg=PA77}}</ref> Ενώ η ανεπαρκής αναπλήρωση των υγρών μπορεί να προκαλέσει προβλήματα, η υπερβολική αποκατάσταση μπορεί να είναι επίσης επιζήμια.<ref>{{cite journal|last=Endorf|first=FW|coauthors=Ahrenholz, D|title=Burn management.|journal=Current opinion in critical care|date=2011 Dec|volume=17|issue=6|pages=601–5|pmid=21986459}}</ref> Οι φόρμουλες αποτελούν μόνο έναν οδηγό, με τις εγχύσεις να προσαρμόζονται ιδανικά σε [[παραγωγή ούρων]] >30 mL/h για τους ενήλικες ή >1mL/kg για τα παιδιά και [[μέση αρτηριακή πίεση]] υψηλότερη από 60 mmHg.<ref name=Schw2010/>

Παρόλο που το διάλυμα Ρίνγκερ (ισότονο διάλυμα ηλεκτρολυτών) χρησιμοποιείται συχνά, δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι είναι ανώτερο του [[φυσιολογικός όρός|φυσιολογικού ορού]].<ref name="EMP2009" /> Τα κρυσταλλοειδή διαλύματα φαίνονται να είναι το ίδιο καλά με τα κολλοειδή διαλύματα (πλάσμα). Επειδή όμως τα κολλοειδή είναι και πιο ακριβά και δυσεύρετα, δεν συνιστώνται.<ref>{{cite journal|last=Perel|first=P|coauthors=Roberts, I|title=Colloids versus crystalloids for fluid resuscitation in critically ill patients|journal=Cochrane database of systematic reviews (Online)|date=2012 Jun 13|volume=6|pages=CD000567|pmid=22696320|doi=10.1002/14651858.CD000567.pub5|editor1-last=Perel|editor1-first=Pablo}}</ref> Σπάνια απαιτούνται [[μετάγγιση αίματος|μεταγγίσεις αίματος]].<ref name=Tint2010/> Συνήθως συνιστώνται μόνο όταν το επίπεδο της [[αιμοσφαιρίνη]]ς πέσει κάτω από 60-80&nbsp;g/L (6-8&nbsp;g/dL)<ref>{{cite journal|last=Curinga|first=G|coauthors=Jain, A; Feldman, M; Prosciak, M; Phillips, B; Milner, S|title=Red blood cell transfusion following burn.|journal=Burns : journal of the International Society for Burn Injuries|date=2011 Aug|volume=37|issue=5|pages=742–52|pmid=21367529}}</ref> λόγω του συνεπαγόμενου κινδύνου επιπλοκών.<ref name=Schw2010/> Οι ενδοφλέβιοι [[Καθετήρας|καθετήρες]] μπορούν να τοποθετηθούν μέσω του καμένου δέρματος εάν χρειάζεται ή μπορούν να χρησιμοποιηθούν ενδοοστικές εγχύσεις.<ref name=Schw2010/>

==== Σχήμα χορήγησης ====
Η χορήγηση των ουσιών εξαρτάται από την έκταση του εγκαύματος και το βάρος του σώματος.

<math>\text{x}</math> (κυβ.εκατ.)= Έκταση εγκαύματος % × Βάρος σώματος (kg) / 2

Η φάση της καταπληξίας, η οποία διαρκεί 36-48 ώρες, χωρίζεται, σε 3 τετράωρα, 2 εξάωρα και 1 με 2 δωδεκάωρα (ανάλογα με την κατάσταση και τις ανάγκες του εγκαυματία). Σε κάθε μια φάση χορηγείται ένα <math>\text{x}</math>, συνοδευόμενο από 4G στις τετράωρες, 2G στις εξάωρες, και 1G σε κάθε δωδεκάωρη, όπου G 100 κυβ.εκατοστά γλυκόζης 5%.

=== Φροντίδα τραύματος ===
Η έγκαιρη ψύξη (μέσα σε 30 λεπτά από το έγκαυμα) μειώνει το βάθος και τον πόνο του εγκαύματος, αλλά πρέπει να ληφθούν μέτρα καθώς η υπερβολική ψύξη μπορεί να οδηγήσει σε υποθερμία.<ref name=EMP2009/><ref name=Tint2010>{{cite book |author=Tintinalli, Judith E. |title=Emergency Medicine: A Comprehensive Study Guide (Emergency Medicine (Tintinalli)) |publisher=McGraw-Hill Companies |location=New York |year=2010|pages=1374–1386|isbn=0-07-148480-9 |oclc= |doi= |accessdate=}}</ref> Θα πρέπει να γίνεται με κρύο νερό 10–25&nbsp;°C και όχι με παγωμένο, καθώς το τελευταίο μπορεί να προκαλέσει περαιτέρω τραυματισμό.<ref name=EMP2009/><ref name=Rosen2009/> Τα χημικά εγκαύματα μπορεί να χρειαστούν επιπλέον νερό.<ref name=Tint2010/> Ο καθαρισμός με σαπούνι και νερό, η [[χειρουργικός καθαρισμός|αφαίρεση του νεκρού ιστού]] και η εφαρμογή επιδέσμων είναι σημαντικά στοιχεία της φροντίδας του τραύματος. Εάν υπάρχουν άθικτες φουσκάλες, δεν είναι σαφές τί πρέπει να γίνει με αυτές. Κάποια ενδεικτικά στοιχεία υποστηρίζουν ότι πρέπει να παραμένουν άθικτες. Τα εγκαύματα δευτέρου βαθμού πρέπει να επαναξιολογούνται μετά από δύο ημέρες.<ref name=Rosen2009/>

Υπάρχουν ελάχιστα ποιοτικά στοιχεία για τον προσδιορισμό του είδους του επίδεσμου που πρέπει να χρησιμοποιηθεί κατά τη αντιμετώπιση των εγκαυμάτων πρώτου και δευτέρου βαθμού.<ref>{{cite journal|last=Wasiak|first=J|coauthors=Cleland, H; Campbell, F; Spinks, A|title=Dressings for superficial and partial thickness burns.|journal=Cochrane database of systematic reviews (Online)|date=2013 Mar 28|volume=3|pages=CD002106|pmid=23543513}}</ref><ref name=Was2008>{{cite journal |author=Wasiak J, Cleland H, Campbell F|title=Dressings for superficial and partial thickness burns |journal=Cochrane Database Syst Rev |volume= |issue=4|pages=CD002106 |year=2008 |pmid=18843629 |doi=10.1002/14651858.CD002106.pub3 |url= |editor1-last=Wasiak|editor1-first=Jason}}</ref> Τα εγκαύματα πρώτου βαθμού είναι λογικό να αντιμετωπίζονται χωρίς επιδέσμους.<ref name=Rosen2009/> Ενώ συχνά συνιστώνται τα τοπικά αντιβιοτικά, υπάρχουν λίγα στοιχεία που να υποστηρίζουν τη χρήση τους.<ref name=Anti2010/> Η [[αργυρούχος σουλφαδιαζίνη]] (ένα είδος αντιβιοτικού) δεν συνιστάται καθώς δυνητικά παρατείνει τον χρόνο επούλωσης.<ref name=Was2008/> Δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία που να υποστηρίζουν τη χρήση επιδέσμων που περιέχουν [[Άργυρος|άργυρο]]<ref>{{cite journal|last=Storm-Versloot|first=MN|coauthors=Vos, CG; Ubbink, DT; Vermeulen, H|title=Topical silver for preventing wound infection|journal=Cochrane database of systematic reviews (Online)|date=2010 Mar 17|issue=3|pages=CD006478|pmid=20238345|doi=10.1002/14651858.CD006478.pub2|editor1-last=Storm-Versloot|editor1-first=Marja N}}</ref> ή για τις [[θεραπεία τραυμάτων με αρνητική πίεση|θεραπείες τραυμάτων με αρνητική πίεση]].<ref>{{cite journal|last=Dumville|first=JC|coauthors=Munson, C|title=Negative pressure wound therapy for partial-thickness burns.|journal=Cochrane database of systematic reviews (Online)|date=2012 Dec 12|volume=12|pages=CD006215|pmid=23235626}}</ref>

===Φάρμακα===
Τα εγκαύματα μπορούν να είναι πολύ επώδυνα και υπάρχει μια σειρά επιλογών που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την [[αντιμετώπιση πόνου|αντιμετώπιση του πόνου]]. Αυτές περιλαμβάνουν τα απλά [[αναλγητικά]] (όπως η [[ιβουπροφαίνη]] και η [[ακεταμινοφαίνη]]) και τα [[οπιοειδή]] όπως η [[μορφίνη]]. Οι [[βενζοδιαζεπίνες]] μπορούν να χρησιμοποιηθούν μαζί με τα αναλγητικά για να βοηθήσουν με το άγχος.<ref name=Rosen2009/> Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας επούλωσης, τα [[αντιισταμινικά]], το [[μασάζ]], ή η [[διαδερμική ηλεκτρική νευρική διέγερση]] μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να βοηθήσουν με τη [[φαγούρα]].<ref name=Itchy2009/> Τα αντιισταμινικά, ωστόσο, είναι αποτελεσματικά γι’ αυτόν τον σκοπό μόνο για το 20% των ανθρώπων.<ref>{{cite journal|last=Zachariah|first=JR|coauthors=Rao, AL; Prabha, R; Gupta, AK; Paul, MK; Lamba, S|title=Post burn pruritus--a review of current treatment options.|journal=Burns : journal of the International Society for Burn Injuries|date=2012 Aug|volume=38|issue=5|pages=621–9|pmid=22244605}}</ref> Υπάρχουν ενδεικτικά στοιχεία που υποστηρίζουν τη χρήση της [[γκαμαπεντίνη]]ς<ref name=Itchy2009/> και η χρήση της μπορεί να είναι λογική σε εκείνους που δεν βελτιώνονται με τα αντιισταμινικά.<ref name=TBCChp64>{{cite book|editor=Herndon D|title=Total burn care|year=2012|url=https://archive.org/details/totalburncare0000unse_a5a7|publisher=Saunders|location=Edinburgh|isbn=978-1-4377-2786-9|page=[https://archive.org/details/totalburncare0000unse_a5a7/page/726 726]|edition=4th|chapter=Chapter 64: Management of pain and other discomforts in burned patients}}</ref>

Τα ενδοφλέβια [[αντιβιοτικά]] συστήνονται πριν από τη χειρουργική επέμβαση για εκείνους που έχουν εκτεταμένα εγκαύματα (> 60% της επιφάνειας σώματος).<ref name=TBCChp31>{{cite book|editor=Herndon D|title=Total burn care|year=2012|url=https://archive.org/details/totalburncare0000unse_a5a7|publisher=Saunders|location=Edinburgh|isbn=978-1-4377-2786-9|page=[https://archive.org/details/totalburncare0000unse_a5a7/page/664 664]|edition=4th|chapter=Chapter 31: Etiology and prevention of multisystem organ failure}}</ref> Από το 2008, οι κατευθυντήριες γραμμές δεν συνιστούν τη γενική τους χρήση λόγω ανησυχιών αναφορικά με την [[αντιμικροβιακή αντοχή]]<ref name=Anti2010>{{cite journal |author=Avni T, Levcovich A, Ad-El DD, Leibovici L, Paul M |title=Prophylactic antibiotics for burns patients: systematic review and meta-analysis|journal=BMJ|volume=340 |issue= |pages=c241 |year=2010 |pmid=20156911 |pmc=2822136 |doi= 10.1136/bmj.c241|url=}}</ref> και τον αυξημένο κίνδυνο [[Μυκητίαση|μυκητιασικών λοιμώξεων]].<ref name=Schw2010/> Ενδεικτικά στοιχεία, ωστόσο, δείχνουν ότι μπορεί να βελτιώσουν τα ποσοστά επιβίωσης σε άτομα με μεγάλα και σοβαρά εγκαύματα.<ref name=Anti2010/> Η [[ερυθροποιητίνη]] δεν έχει βρεθεί να είναι αποτελεσματική στην πρόληψη ή την αντιμετώπιση της αναιμίας στα άτομα με εγκαύματα.<ref name=Schw2010/> Στα εγκαύματα από υδροφθορικό οξύ, το [[γλυκονικό ασβέστιο]] είναι συγκεκριμένο [[αντίδοτο]] και μπορεί να χρησιμοποιηθεί ενδοφλεβίως και/ή τοπικά.<ref name=HF2008/> Η ανασυνδυασμένη ανθρώπινη [[αυξητική ορμόνη]] (rhGH) σε άτομα με εγκαύματα στο 40% της επιφάνειας του σώματός τους φαίνεται να επιταχύνει την επούλωση χωρίς να επηρεάζει τον κίνδυνο θανάτου.<ref>{{Cite journal|title=Recombinant human growth hormone for treating burns and donor sites|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25222766/|journal=The Cochrane Database of Systematic Reviews|date=2014-09-15|issn=1469-493X|pmc=7119450|pmid=25222766|pages=CD008990|issue=9|doi=10.1002/14651858.CD008990.pub3|first=Roelf S.|last=Breederveld|first2=Wim E.|last2=Tuinebreijer}}</ref>

===Χειρουργική επέμβαση===
Τα τραύματα που απαιτούν χειρουργικό κλείσιμο με δερματικά μοσχεύματα (τυπικά οτιδήποτε μεγαλύτερο από ένα μικρό έγκαυμα πλήρους πάχους) θα πρέπει να αντιμετωπίζονται όσο το δυνατόν νωρίτερα.<ref>{{cite book|last=Jeschke|first=Marc|title=Handbook of Burns Volume 1: Acute Burn Care|year=2012|publisher=Springer|isbn=978-3-7091-0348-7|page=266|url=http://books.google.ca/books?id=olshnFqCI0kC&pg=PA266}}</ref> Τα περιφερειακά εγκαύματα των άκρων ή του θώρακα μπορεί να χρειάζονται επείγουσα χειρουργική αφαίρεση δέρματος, που είναι γνωστή ως [[εσχαροτομή]].<ref name=Surgery2009/> Αυτή γίνεται για την αντιμετώπιση ή την πρόληψη προβλημάτων με την περιφερική κυκλοφορία ή τον αερισμό.<ref name=Surgery2009>{{cite journal|last=Orgill|first=DP|coauthors=Piccolo, N|title=Escharotomy and decompressive therapies in burns.|journal=Journal of burn care & research : official publication of the American Burn Association|date=2009 Sep-Oct|volume=30|issue=5|pages=759–68|pmid=19692906}}</ref> Δεν είναι βέβαιο είναι χρήσιμη για εγκαύματα στον λαιμό ή στα δάκτυλα.<ref name=Surgery2009/> Για τα εγκαύματα από ηλεκτρισμό μπορεί να χρειαστεί [[φασιοτομή]].<ref name=Surgery2009/>

===Εναλλακτική ιατρική===
Το μέλι χρησιμοποιείται από την αρχαιότητα για να βοηθήσει στην επούλωση των πληγών και μπορεί να είναι ωφέλιμο για τα εγκαύματα πρώτου και δευτέρου βαθμού.<ref>{{cite journal |author=Jull AB, Rodgers A, Walker N |title=Honey as a topical treatment for wounds|journal=Cochrane Database Syst Rev |volume= |issue=4 |pages=CD005083 |year=2008 |pmid=18843679|doi=10.1002/14651858.CD005083.pub2 |url= |editor1-first=Andrew B |editor1-last=Jull}}</ref><ref>{{cite journal|last=Wijesinghe|first=M|coauthors=Weatherall, M; Perrin, K; Beasley, R|title=Honey in the treatment of burns: a systematic review and meta-analysis of its efficacy.|journal=The New Zealand medical journal|date=2009 May 22|volume=122|issue=1295|pages=47-60|pmid=19648986}}</ref> Υπάρχουν μέτριες ενδείξεις ότι το μέλι βοηθά στην επούλωση εγκαυμάτων μερικού πάχους.<ref>{{Cite journal|title=Antiseptics for burns|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28700086/|journal=The Cochrane Database of Systematic Reviews|date=2017-07-12|issn=1469-493X|pmc=6483239|pmid=28700086|pages=CD011821|volume=7|doi=10.1002/14651858.CD011821.pub2|first=Gill|last=Norman|first2=Janice|last2=Christie|first3=Zhenmi|last3=Liu|first4=Maggie J.|last4=Westby|first5=Jayne M.|last5=Jefferies|first6=Thomas|last6=Hudson|first7=Jacky|last7=Edwards|first8=Devi Prasad|last8=Mohapatra|first9=Ibrahim A.|last9=Hassan}}</ref><ref>{{Cite journal|title=Honey as a topical treatment for wounds|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25742878/|journal=The Cochrane Database of Systematic Reviews|date=2015-03-06|issn=1469-493X|pmid=25742878|pages=CD005083|issue=3|doi=10.1002/14651858.CD005083.pub4|first=Andrew B.|last=Jull|first2=Nicky|last2=Cullum|first3=Jo C.|last3=Dumville|first4=Maggie J.|last4=Westby|first5=Sohan|last5=Deshpande|first6=Natalie|last6=Walker}}</ref> Τα στοιχεία για την αλόη δεν είναι ενθαρυντικά.<ref name="Aloe2012">{{cite journal|last=Dat|first=AD|coauthors=Poon, F; Pham, KB; Doust, J|title=Aloe vera for treating acute and chronic wounds.|journal=Cochrane database of systematic reviews (Online)|date=2012 Feb 15|volume=2|pages=CD008762|pmid=22336851}}</ref>

Προς το παρόν, υπάρχουν ελάχιστες αποδείξεις ότι η [[βιταμίνη Ε]] βοηθάει με τα χηλοειδή ή τις ουλές.<ref name=Juck2009/> Επίσης, το βούτυρο δεν συνιστάται.<ref>{{cite book|last=Cox|first=Carol Turkington, Jeffrey S. Dover ; medical illustrations, Birck|title=The encyclopedia of skin and skin disorders|year=2007|publisher=Facts on File|location=New York, NY|isbn=9780816075096|page=64|url=http://books.google.ca/books?id=GKVPHoIs8uIC&pg=PA64|edition=3rd ed.}}</ref> Σε χώρες χαμηλού εισοδήματος, τα εγκαύματα αντιμετωπίζονται έως το ένα τρίτο του χρόνου με την [[παραδοσιακή ιατρική]], που μπορεί να περιλαμβάνει την εφαρμογή αυγών, λάσπης, φύλλων ή κοπριάς αγελάδων.<ref name=LMIC2006>{{cite journal|last=Forjuoh|first=SN|title=Burns in low-and middle-income countries: a review of available literature on descriptive epidemiology, risk factors, treatment, and prevention.|journal=Burns : journal of the International Society for Burn Injuries|date=2006 Aug|volume=32|issue=5|pages=529–37|pmid=16777340}}</ref> Η χειρουργική αντιμετώπιση είναι περιορισμένη σε ορισμένες περιπτώσεις λόγω ανεπαρκών οικονομικών πόρων και διαθεσιμότητας.<ref name=LMIC2006/> Ένας αριθμός εναλλακτικών μεθόδων μπορεί να χρησιμοποιηθεί μαζί με τα φάρμακα για να μειώσουν τον πόνο της επέμβασης και το άγχος, όπως: [[θεραπείας εικονικής πραγματικότητας|θεραπεία εικονικής πραγματικότητας]], [[ύπνωση]] και συμπεριφορικές προσεγγίσεις, όπως τεχνικές απόσπασης της προσοχής.<ref name=TBCChp64/>

== Εξειδικευμένη θεραπεία ==
Η θεραπεία των εγκαυμάτων μπορεί να είναι συντηρητική και χειρουργική:

=== Συντηρητική θεραπεία ===

''Ανοιχτή μέθοδος:'' Έκθεση των εγκαυματικών επιφανειών στον αέρα και όχι κάλυψη τους με γάζες. Τα πλεονεκτήματα της μεθόδου είναι: η ξηρότητα και το φως αποτρέπουν τον πολλαπλασιασμό μικροβίων, τα τραύματα μπορούν να παρακολουθούνται άμεσα και εύκολα, επιτρέπεται η κινητικότητα των μελών και ξεκινά η κινησιοθεραπεία άμεσα. Απαραίτητη προϋπόθεση για την επιλογή αυτής της μεθόδου είναι η ύπαρξη απομονωμένων θαλάμων για τη νοσηλεία όπως και εξειδικευμένο ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό για την αποφυγή [[Λοίμωξη|λοιμώξεων]]. Η ανοιχτή μέθοδος ενδείκνυται για εγκαύματα του προσώπου, του [[Περίνεο|περινέου]], ενώ για εγκαύματα άκρων και κορμού προτιμάται η κλειστή.

''Κλειστή μέθοδος:'' Κάλυψη των εγκαυματικών περιοχών με βαζελινούχο γάζα αδράς ύφανσης. Τα πλεονεκτήματα της μεθόδου είναι η προστασία του τραύματος από τη λοίμωξη, η απορρόφηση των εξιδρωμάτων και διατήρηση του τραύματος ξερού, καθώς και η μείωση του πόνου.

Η χρήση ουσιών για τη καταπολέμηση των μικροβίων είναι απαραίτητη και στις δυο μεθόδους.

=== Χειρουργική θεραπεία ===

Για την ελάττωση του χρόνου νοσηλείας και την καλύτερη λειτουργική και αισθητική αποκατάσταση της περιοχής του εγκαύματος και την αποφυγή επιπλοκών διενεργείται χειρουργική θεραπεία. Το κάθε κέντρο ανάλογα με την εμπειρία του σε κάθε μέθοδο, τις ανάγκες του περιστατικού, διαλέγει ποια μέθοδο θα ακολουθήσει.
* Μεταμόσχευση πάνω σε σαρκοφυούσες επιφάνειες μετά την απόπτωση των εσχάρων (που έχουν δημιουργηθεί από τις εσχαροτομές).
* Όψιμη (8-15 μεταγκαυματική ημέρα) εκτομή εσχαρών και μεταμόσχευση με μοσχεύματα από υγιή περιοχή.
* Άμεση (3 μεταγκαυματική ημέρα) εκτομή εσχαρών και μεταμόσχευση με μοσχεύματα από υγιή περιοχή. Ενδείκνυται σε εγκαύματα προσώπου, στα χέρια και στη [[Μαστός|μαστική]] περιοχή μικρών κοριτσιών ώστε να μη καταστραφεί ο αδένας.
==Πρόγνωση==
{| class="wikitable" style = "float: right; margin-left:15px; text-align:center"
|+Πρόγνωση στις ΗΠΑ<ref name=ABA2012pg10>National Burn Repository, Pg. 10</ref>
|-
!Επιφάνεια του σώματος !! Θνητότητα
|-
| <10% || 0,6%
|-
| 10-20% || 2,9%
|-
| 20-30% || 8,6%
|-
| 30-40% || 16%
|-
| 40-50% || 25%
|-
| 50-60% || 37%
|-
| 60-70% || 43%
|-
| 70-80% || 57%
|-
| 80-90% || 73%
|-
|>90%|| 85%
|-
|Εισπνοή||23%
|}
Η πρόγνωση είναι χειρότερη σε άτομα με βαρύτερα εγκαύματα, σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, καθώς και σε γυναίκες.<ref name=Tint2010/> Η παρουσία ενός τραυματισμού από εισπνοή καπνού, άλλοι σημαντικοί τραυματισμοί, όπως κατάγματα μεγάλων οστών και σοβαρές [[Συννοσηρότητα|συννοσηρότητες]] (π.χ. καρδιακές παθήσεις, [[Διαβήτης (ασθένεια)|διαβήτης]], ψυχιατρικές ασθένειες και πρόθεση αυτοκτονίας) επηρεάζουν επίσης την πρόγνωση.<ref name=Tint2010/> Κατά μέσο όρο, το 4% των ατόμων που εισάγονται στα κέντρα εγκαυμάτων των Ηνωμένων Πολιτειών πεθαίνει,<ref name=TBCChp3/> με το αποτέλεσμα για τα άτομα να εξαρτάται από την έκταση του εγκαύματος. Για παράδειγμα, οι εισαγόμενοι με περιοχές εγκαυμάτων κάτω του 10% της επιφάνειας σώματος είχαν θνητότητα χαμηλότερη του 1%, ενώ οι εισαγόμενοι με πάνω από 90% της επιφάνειας σώματος είχαν θνητότητα 85%.<ref name=ABA2012pg10/> Στο Αφγανιστάν, οι άνθρωποι με εγκαύματα μεγαλύτερα του 60% της επιφάνειας σώματος σπάνια επιβιώνουν.<ref name=TBCChp3/> Η βαθμολογία Μπω έχει χρησιμοποιηθεί ιστορικά για τον καθορισμό της πρόγνωσης των μεγάλων εγκαυμάτων. Ωστόσο, με τη βελτιωμένη φροντίδα, δεν είναι πλέον πολύ ακριβής.<ref name=Schw2010/> Η βαθμολογία καθορίζεται μέσω της πρόσθεσης του μεγέθους του εγκαύματος (% της επιφάνειας σώματος) στην ηλικία του ατόμου, κάτι που θεωρείται ότι ισούται με τον κίνδυνο θανάτου.<ref name=Schw2010/>

=== Επιπλοκές ===
Στα εγκαύματα έχουν καταγραφεί διάφορες επιπλοκές, με τις [[λοίμωξη|λοιμώξεις]] να είναι οι πιο συνηθισμένες.<ref name=TBCChp3/> Κατά σειρά συχνότητας, οι πιθανές επιπλοκές περιλαμβάνουν: [[πνευμονία]], κυτταρίτιδα (φλεγμονή), [[λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος]] και [[αναπνευστική ανεπάρκεια]].<ref name=TBCChp3/> Παράγοντες κινδύνου για τις λοιμώξεις περιλαμβάνουν: εγκαύματα μεγαλύτερα του 30% της επιφάνειας του σώματος, εγκαύματα πλήρους πάχους, ακραίες ηλικίες (νέοι ή ηλικιωμένοι) ή εγκαύματα στα πόδια ή στο [[περίνεο]].<ref>{{cite book|editor=Young, Christopher King, Fred M. Henretig|title=Textbook of pediatric emergency procedures|year=2008|publisher=Wolters Kluwer Health/Lippincott Williams & Wilkins|location=Philadelphia|isbn=978-0-7817-5386-9|page=1077|url=http://books.google.ca/books?id=Xi0rlODiFY0C&pg=PA1077|edition=2nd}}</ref> Η πνευμονία συμβαίνει ιδιαίτερα συχνά σε άτομα με τραυματισμούς λόγω εισπνοής.<ref name=Schw2010/>

Η αναιμία είναι συνηθισμένη δευτερογενώς στα εγκαύματα πλήρους πάχους που είναι μεγαλύτερα του 10% της επιφάνειας του σώματος.<ref name=EMP2009>{{cite journal|last=Granger|first=Joyce|title=An Evidence-Based Approach to Pediatric Burns|journal=Pediatric Emergency Medicine Practice|year=2009|month=Jan|volume=6|issue=1|url=http://www.ebmedicine.net/topics.php?paction=showTopic&topic_id=186}}</ref> Τα εγκαύματα από ηλεκτρισμό μπορούν να οδηγήσουν σε [[σύνδρομο διαμερίσματος]] ή [[ραβδομυόλυση]] λόγω της βλάβης στους μύες.<ref name=Schw2010/> Υπολογίζεται ότι 6 έως 25% των ανθρώπων παθαίνουν [[Εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση|πήξη του αίματος στις φλέβες των ποδιών]].<ref name=Schw2010/> Η υπερμεταβολική κατάσταση, που μπορεί να είναι επίμονη για χρόνια μετά από ένα μεγάλο έγκαυμα, μπορεί να οδηγήσει σε μείωση της οστικής πυκνότητας και σε απώλεια μυϊκής μάζας.<ref name=Roj2012/> Σε νεαρά άτομα και σε όσους έχουν σκούρο δέρμα μπορούν να δημιουργηθούν [[Χηλοειδές|χηλοειδή]].<ref name=Juck2009>{{cite journal|last=Juckett|first=G|coauthors=Hartman-Adams, H|title=Management of keloids and hypertrophic scars.|url=https://archive.org/details/sim_american-family-physician_2009-08-01_80_3/page/253|journal=American family physician|date=2009 Aug 1|volume=80|issue=3|pages=253–60|pmid=19621835}}</ref> Μετά από ένα έγκαυμα τα παιδιά μπορεί να έχουν σοβαρό ψυχολογικό τραύμα και να βιώσουν [[μετατραυματικό στρες|διαταραχή μετατραυματικού στρες]].<ref name=Psyc2009/> Οι ουλές μπορούν επίσης να οδηγήσουν σε διαταραχή της εικόνας του σώματος.<ref name=Psyc2009>{{cite book|last=Roberts|first=edited by Michael C.|title=Handbook of pediatric psychology.|year=2009|publisher=Guilford|location=New York|isbn=978-1-60918-175-8|page=421|url=http://books.google.ca/books?id=niMTm_3_KBoC&pg=PA421|edition=4th}}</ref> Στον αναπτυσσόμενο κόσμο, σημαντικά εγκαύματα μπορεί να οδηγήσουν σε κοινωνικό αποκλεισμό, [[ακραία φτώχεια]] και [[εγκατάλειψη]] παιδιών.<ref name=Epi2011/>

==Επιδημιολογία==
[[Image:Fires world map - DALY - WHO2004.svg|thumb|[[:en:Disability-adjusted life year|Χρόνια ζωής προσαρμοσμένα στην αναπηρία]] για πυρκαγιές ανά 100.000&nbsp;κατοίκους το 2004.<ref>{{cite web|url=http://www.who.int/healthinfo/global_burden_disease/estimates_country/en/index.html |title=WHO Disease and injury country estimates |year=2009 |work=World Health Organization |accessdate=2009-11-11}}</ref>
{{Multicol}}
{{legend|#b3b3b3|no data}}
{{legend|#ffff65|<&nbsp;50}}
{{legend|#fff200|50-100}}
{{legend|#ffdc00|100-150}}
{{legend|#ffc600|150-200}}
{{legend|#ffb000|200-250}}
{{legend|#ff9a00|250-300}}
{{Multicol-break}}
{{legend|#ff8400|300-350}}
{{legend|#ff6e00|350-400}}
{{legend|#ff5800|400-450}}
{{legend|#ff4200|450-500}}
{{legend|#ff2c00|500-600}}
{{legend|#cb0000|>&nbsp;600}}
{{Multicol-end}}]]
Από το 2004, 11εκατομμύρια εγκαύματα έχουν απαιτήσει ιατρική φροντίδα παγκοσμίως και έχουν οδηγήσει σε 300.000 θανάτους.<ref name=Epi2011>{{cite journal|last=Peck|first=MD|title=Epidemiology of burns throughout the world. Part I: Distribution and risk factors|journal=Burns : journal of the International Society for Burn Injuries|date=2011 Nov|volume=37|issue=7|pages=1087–100|pmid=21802856|doi=10.1016/j.burns.2011.06.005}}</ref> Αυτό τα καθιστά την 4η αιτία τραυματισμών μετά από τη [[σύγκρουση μηχανοκίνητων οχημάτων]], τις πτώσεις και τη [[βία]].<ref name=Epi2011/> Περίπου το 90% των εγκαυμάτων λαμβάνουν χώρα στον [[αναπτυσσόμενος κόσμος|αναπτυσσόμενο κόσμο]].<ref name=Epi2011/> Αυτό έχει αποδοθεί εν μέρει στον συνωστισμό και στις μη ασφαλείς συνθήκες μαγειρέματος.<ref name=Epi2011/> Συνολικά, σχεδόν το 60% των θανάσιμων εγκαυμάτων λαμβάνουν χώρα στην [[περιοχές του ΠΟΥ|Νοτιοανατολική Ασία]] σε ποσοστό 11,6 ανά 100.000.<ref name=TBCChp3/>

Στον αναπτυγμένο κόσμο, οι ενήλικες άνδρες έχουν διπλάσια θνητότητα από τις γυναίκες λόγω εγκαυμάτων. Αυτό πιθανώς οφείλεται στα επαγγέλματα υψηλότερου κινδύνου και στις περισσότερες επικίνδυνες δραστηριότητες. Σε πολλές χώρες στον αναπτυσσόμενο κόσμο, ωστόσο, οι γυναίκες διατρέχουν τον διπλάσιο κίνδυνο από τους άνδρες. Αυτό συχνά σχετίζεται με ατυχήματα στην κουζίνα ή με ενδοοικογενειακή βία.<ref name=Epi2011/> Στα παιδιά, οι θάνατοι από εγκαύματα λαμβάνουν χώρα σε περισσότερο από δεκαπλάσιο ποσοστό στον αναπτυσσόμενο απ’ ό,τι στον αναπτυγμένο κόσμο.<ref name=Epi2011/> Συνολικά, στα παιδιά είναι μία από τις δεκαπέντε κύριες αιτίες θανάτου.<ref name=TBCChp4/> Από τη δεκαετία του 1980 έως το 2004, πολλές χώρες έχουν παρουσιάσει μείωση τόσο στα ποσοστά θανάσιμων εγκαυμάτων όσο και στα εγκαύματα γενικά.<ref name=Epi2011/>

===Αναπτυγμένες χώρες===
Υπολογίζεται ότι 500.000 τραυματισμοί από εγκαύματα αντιμετωπίζονται ιατρικά κάθε χρόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες.<ref name=Rosen2009/> Από αυτά περίπου τα 3.300 κατέληξαν σε θάνατο το 2008.<ref name=TBCChp4/> Τα περισσότερα εγκαύματα (70%) και οι θάνατοι από εγκαύματα συμβαίνουν σε άνδρες.<ref name=ABA2012/><ref name=Tint2010/> Η υψηλότερη συχνότητα εμφάνισης εγκαυμάτων από πυρκαγιά συμβαίνει σε άτομα ηλικίας 18{{endash}}35 ετών, ενώ η υψηλότερη συχνότητα εμφάνισης ζεματισμών συμβαίνει σε παιδιά κάτω των πέντε ετών και ενηλίκους άνω των 65.<ref name=Tint2010/> Τα εγκαύματα από ηλεκτρισμό οδηγούν σε περίπου 1.000 θανάτους τον χρόνο.<ref name=Ed2005>{{cite journal|last=Edlich|first=RF|coauthors=Farinholt, HM; Winters, KL; Britt, LD; Long WB, 3rd|title=Modern concepts of treatment and prevention of electrical burns.|journal=Journal of long-term effects of medical implants|year=2005|volume=15|issue=5|pages=511–32|pmid=16218900}}</ref> Οι κεραυνοί οδηγούν στον θάνατο περίπου 60 ατόμα τον χρόνο.<ref name=RosenChp140>{{cite book|last=Marx|first=John|title=Rosen's emergency medicine : concepts and clinical practice|url=https://archive.org/details/rosensemergencym0000unse|year=2010|publisher=Mosby/Elsevier|location=Philadelphia|isbn=0-323-05472-2|edition=7th|chapter=Chapter 140: Electrical and Lightning Injuries}}</ref> Στην Ευρώπη, τα εκ προθέσεως εγκαύματα συμβαίνουν συχνότερα σε άνδρες μέσης ηλικίας.<ref name=Peck2012/>

===Αναπτυσσόμενες χώρες===
Στην Ινδία, περίπου 700.000 έως 800.000 άνθρωποι κάθε χρόνο υφίστανται σημαντικά εγκαύματα, παρόλο που ελάχιστοι από αυτούς περιθάλπτονται σε ειδικές μονάδες εγκαυμάτων.<ref name=Ahu2004>{{cite journal|last=Ahuja|first=RB|coauthors=Bhattacharya, S|title=Burns in the developing world and burn disasters.|journal=BMJ (Clinical research ed.)|date=2004 Aug 21|volume=329|issue=7463|pages=447–9|pmid=15321905}}</ref> Τα υψηλότερα ποσοστά συμβαίνουν σε γυναίκες 16–35 ετών.<ref name=Ahu2004/> Μέρος αυτού του υψηλού ποσοστού σχετίζεται με τις μη προστατευτικές εστίες και τα φαρδιά ρούχα που είναι συνηθισμένα στην Ινδία.<ref name=Ahu2004/> Υπολογίζεται ότι το ένα τρίτο του συνόλου των εγκαυμάτων στην Ινδία οφείλεται σε ρούχα που αρπάζουν φωτιά από τις φλόγες.<ref>{{cite book|last=Gupta|title=Textbook of Surgery|year=2003|publisher=Jaypee Brothers Publishers|isbn=978-81-7179-965-7|page=42|url=http://books.google.ca/books?id=eXZznFybjEwC&pg=PR42|first=|location=|accessdate=2014-02-17|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131016085321/http://books.google.ca/books?id=eXZznFybjEwC&pg=PR42|archivedate=2013-10-16|url-status=dead}}</ref> Τα εκ προθέσεως εγκαύματα αποτελούν επίσης συνηθισμένη αιτία και λαμβάνουν χώρα σε υψηλότερα ποσοστά σε νεαρές γυναίκες, δευτερευόντως λόγω ενδοοικογενειακής βίας και των αυτοτραυματισμών.<ref name=Epi2011/><ref name=Peck2012>{{cite journal|last=Peck|first=MD|title=Epidemiology of burns throughout the World. Part II: intentional burns in adults.|journal=Burns : journal of the International Society for Burn Injuries|date=2012 Aug|volume=38|issue=5|pages=630–7|pmid=22325849}}</ref>

==Ιστορία==
[[Image:Guillaume Dupuytren.jpg|right|Ο Γκιγιόμ Ντιπουιτρέν (1777-1835) που δημιούργησε την ταξινόμηση των βαθμών των εγκαυμάτων.|thumb]]
Οι ζωγραφιές των σπηλαίων που χρονολογούνται πάνω από 3.500 χρόνια πριν τεκμηριώνουν τα εγκαύματα και την αντιμετώπισή τους.<ref name=TBCChp1>{{cite book|editor=Herndon D|title=Total burn care|publisher=Saunders|location=Edinburgh|isbn=978-1-4377-2786-9|page=1|url=http://books.google.ca/books?id=nrG7ZY4QwQAC&printsec=frontcover|edition=4th|chapter=Chapter 1: A Brief History of Acute Burn Care Management|last=|first=|year=|accessdate=2014-02-17|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141109163342/http://books.google.ca/books?id=nrG7ZY4QwQAC&printsec=frontcover|archivedate=2014-11-09|url-status=dead}}</ref> Ο αιγυπτιακός πάπυρος του Σμιθ, που χρονολογείται από το 1500 π.Χ., περιγράφει θεραπείες με τη χρήση μελιού και αλοιφών ρητίνης.<ref name=TBCChp1/> Με την πάροδο των ετών έχουν χρησιμοποιηθεί πολλές άλλες θεραπείες, συμπεριλαμβανομένων των φύλλων του τσαγιού από τους Κινέζους, που τεκμηριώνονται το 600 π.Χ., του λίπους των γουρουνιών και του ξυδιού από τον [[Ιπποκράτης|Ιπποκράτη]], που τεκμηριώνονται το 400 π.Χ. και του κρασιού και του [[μύρο]]υ από τον [[Κέλσος|Κέλσο]], που τεκμηριώνονται το 100 μ.Χ.<ref name=TBCChp1/> Ο Γάλλος κουρέας-χειρουργός [[Αμπρουάζ Παρέ]] ήταν ο πρώτος που περιέγραψε τις διαφορετικές βαθμίδες εγκαυμάτων κατά τη δεκαετία του 1500.<ref name=David2012>{{cite book|last=Song|first=David|title=Plastic surgery.|publisher=Saunders|location=Edinburgh|isbn=9781455710553|page=393.e1|url=http://books.google.ca/books?id=qMDwwF8vsSEC&pg=PA393-IA3|edition=3rd ed.}}</ref> Ο [[Γκιγιόμ Ντιπουιτρέν]] επέκτεινε αυτές τις βαθμίδες σε έξι διαφορετικές βαρύτητες το 1832.<ref name=TBCChp1/><ref>{{cite book|last=Wylock|first=Paul|title=The life and times of Guillaume Dupuytren, 1777-1835|year=2010|publisher=Brussels University Press|location=Brussels|isbn=9789054875727|page=60|url=http://books.google.ca/books?id=OWrznUOS1agC&pg=PA60}}</ref>

Το πρώτο νοσοκομείο για την αντιμετώπιση των εγκαυμάτων άνοιξε το 1843 στο Λονδίνο, στην Αγγλία, και η ανάπτυξη της σύγχρονης φροντίδας των εγκαυμάτων ξεκίνησε στα τέλη του 1800 και τις αρχές του 1900.<ref name=TBCChp1/><ref name=David2012/> Κατά τη διάρκεια του [[Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος|Β' Παγκοσμίου Πολέμου]], ο [[Χένρι Ντέικιν]] και ο [[Αλεξίς Καρέλ]] ανέπτυξαν πρότυπα για τον καθορισμό και την απολύμανση των εγκαυμάτων και των τραυμάτων με τη χρήση διαλυμάτων [[υποχλωριώδες νάτριο|υποχλωριώδους νατρίου]], που μείωσαν σημαντικά τη θνητότητα.<ref name=TBCChp1/> Κατά τη δεκαετία του 1940, η σημασία της έγκαιρης εκτομής και μεταμόσχευσης του δέρματος αναγνωρίστηκε, και περίπου την ίδια εποχή, δημιουργήθηκαν η αποκατάσταση υγρών και οι φόρμουλες για την καθοδήγησή τους.<ref name=TBCChp1/> Κατά τη δεκαετία του 1970, οι ερευνητές επέδειξαν τη σημασία της υπερμεταβολικής κατάστασης που ακολουθεί τα μεγάλα εγκαύματα.<ref name=TBCChp1/>

==Παραπομπές==
<references />

== Βιβλιογραφία ==
* {{cite book
 |author       = Α.Π.Θ Τμήμα Ιατρικής-Τομέας Χειρουργικής
 |title        = Γενική Χειρουργική
 |chapter      = Κεφάλαιο 13
 |publisher    = University Studio Press
 |url          = http://www.universitystudiopress.gr/intro.htm
 |year         = 2001
 |pages        = 229-247
 |isbn         = 960-12-0931-X
 |access-date  = 2011-05-26
 |archive-date = 2011-08-10
 |archive-url  = https://web.archive.org/web/20110810081246/http://www.universitystudiopress.gr/intro.htm
 |url-status   = 
}}
* [https://web.archive.org/web/20110722204535/http://www.elixirioonline.gr/ygeia/egkaymata.php Δρ. Θεόδωρος Ντόλατζας, «Εγκαύματα»]
* {{cite journal
 |author      = ΠΑΡΑΡΑ Σ.,ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΥ Ε.,ΚΑΤΣΙΟΥΛΑ Ε.,ΖΕΡΒΑΣ Μ.
 |journal     = IATPIKO BHMA
 |title       = Το Εισπνευστικό Έγκαυμα-Νόσος των πολλών ειδικοτήτων
 |url         = http://www.iatrikionline.gr/IB_122/4.pdf
 |volume      = 36
 |issue       = 
 |year        = 2010
 |pages       = 
 |doi         = 
 |archiveurl  = https://web.archive.org/web/20120424215158/http://www.iatrikionline.gr/IB_122/4.pdf
 |archivedate = 2012-04-24
 |date        = 
 |accessdate  = 2011-05-26
 |url-status  = dead
}}

* {{cite journal
 |author  = Αμπλιανίτης ∆ημήτρης,Αναισθησιολόγος.Γενικό Κρατικό Αθήνας
 |journal = ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΑΙΣΘΗΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΠΕΙΓΟΥΣΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ
 |title   = ΤΟ ΕΓΚΑΥΜΑ
 |url     = http://www.anaesthesiology.gr/pages/TRIKALA08/EGKAVMA.pdf
 |volume  = Η άσκηση τής επείγουσας ιατρικής στο σύγχρονο ΤΕΠ
 |issue   = Επιστημονική Ημερίδα: Τρίκαλα 13/12
 |year    = 2008
 |pages   = 
 |doi     = 
}}{{Dead link|date=Οκτώβριος 2019 }}

{{DEFAULTSORT:Εγκαυμα}}
[[Κατηγορία:Τραυματισμοί|Εγκαυμα]]
[[Κατηγορία:Επείγοντα ιατρικά περιστατικά|Εγκαυμα]]
[[Κατηγορία:Οξύς πόνος]]