Προβολή πηγαίου κώδικα για τη σελίδα Ηλεκτροδυναμική

{{Ηλεκτρομαγνητισμός (σειρά)}}

'''Η''' '''ηλεκτροδυναμική''' είναι ένας κλάδος της [[Θεωρητική φυσική|θεωρητικής φυσικής]] που μελετά τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ [[Ηλεκτρικό φορτίο|ηλεκτρικών φορτίων]] και [[Ηλεκτρικό ρεύμα|ρευμάτων]]  με εφαρμογή των επεκταμένων τύπων [[Κλασική μηχανική|κλασικής μηχανικής του Νεύτωνα]]. Η θεωρία παρέχει μια εξαιρετική περιγραφή των ηλεκτρομαγνητικών φαινομένων που παρατηρούνται εφόσον οι σχετικές [[Κλίμακα μήκους|κλίμακες μήκους]] και οι εντάσεις πεδίων είναι αρκετά μεγάλες ώστε οι επιδράσεις της [[Κβαντική μηχανική|κβαντικής μηχανικής]] να είναι αμελητέες. Για μικρές αποστάσεις και χαμηλές εντάσεις πεδίου, οι αλληλεπιδράσεις περιγράφονται καλύτερα από την [[κβαντική ηλεκτροδυναμική]].

Οι θεμελιώδεις φυσικές πτυχές της κλασικής ηλεκτροδυναμικής παρουσιάζονται σε πολλά κείμενα, όπως των: [[Ρίτσαρντ Φίλλιπς Φάινμαν|Φάινμαν]], Ρόμπερτ Λέιτον και Μάθιου Σαντς,<ref>{{Cite journal|url=http://dx.doi.org/10.1126/science.144.3616.280|title=The Feynman Lectures of Physics. Richard P. Feynman. Robert B. Leighton and Matthew Sands, Eds. Addison-Wesley, Reading, Mass., 1963. Unpaged. Illus. $8.75|last=Frank|first=H. H.|date=1964-04-17|journal=Science|issue=3616|doi=10.1126/science.144.3616.280|volume=144|pages=280–280|issn=0036-8075}}</ref> Ντέιβιντ Γκρίφιθς,<ref>{{Cite book|title=Introduction to electrodynamics|first=Griffiths, David J. (David Jeffery),|last=1942-|isbn=9780321856562|edition=4η|location=Boston|url=https://www.worldcat.org/oclc/794711764|id=794711764}}</ref> Πανόφσκι και Φίλιπς,<ref>Panofsky, W. K., and M. Phillips, 1969, ''Classical Electricity and Magnetism'', 2nd edition, Addison-Wesley, Reading, Massachusetts</ref> και Τζον Ντέιβιντ Τζάκσον.<ref name="Jack">{{Cite book|title=[[Classical Electrodynamics (book)|Classical Electrodynamics]]|first=John D.|last=Jackson|publisher=Wiley|isbn=978-0-471-30932-1|year=1998|edition=3rd|location=New York}}</ref>

== Ιστορία ==
Τα φυσικά φαινόμενα που περιγράφονται στον ηλεκτρομαγνητισμό έχουν μελετηθεί ως ξεχωριστά πεδία από την αρχαιότητα. Για παράδειγμα, υπήρξαν πολλές εξελίξεις στον τομέα της οπτικής αιώνες πριν φανεί ότι το φως είναι ένα ηλεκτρομαγνητικό κύμα. Ωστόσο, η θεωρία του ηλεκτρομαγνητισμού, όπως είναι σήμερα κατανοητή, αναπτύχθηκε από τα πειράματα [[Μάικλ Φαραντέι|του Μάικλ Φαραντέι]] που προτείνουν ένα [[ηλεκτρομαγνητικό πεδίο]] και από το έργο [[Τζέιμς Κλερκ Μάξγουελ|του Τζέιμς Κλερκ Μάξγουελ]] που χρησιμοποίησε [[Διαφορική εξίσωση|διαφορικές εξισώσεις]] για να το περιγράψει στην ''Μια Πραγματεία για τον Ηλεκτρισμό και τον Μαγνητισμό'' (1873). Για μια λεπτομερή ιστορική αφήγηση, δείτε τα: [[Βόλφγκανγκ Πάουλι]],<ref>Pauli, W., 1958, ''Theory of Relativity'', Pergamon, London</ref> Ε. Τ. Γουίτακερ,<ref>Whittaker, E. T., 1960, ''History of the Theories of the Aether and Electricity'', Harper Torchbooks, New York.</ref> A.Pais,<ref>Pais, A., 1983, ''»Subtle is the Lord...«; the Science and Life of Albert Einstein'', Oxford University Press, Oxford</ref> και Μπρους Χαντ.<ref>{{Cite journal|url=http://dx.doi.org/10.1119/1.16978|title=The Maxwellians|last=Hunt|first=Bruce J.|last2=Mulligan|first2=Joseph F.|date=1992-10|journal=American Journal of Physics|issue=10|doi=10.1119/1.16978|volume=60|pages=959–959|issn=0002-9505}}</ref>

== Δύναμη Λόρεντζ ==
{{Κύριο|Δύναμη Λόρεντζ|}}
Το ηλεκτρομαγνητικό πεδίο ασκεί δύναμη Λόρεντζ σε [[Ηλεκτρικό φορτίο|φορτισμένα]] σωματίδια:

: <math>
\mathbf{F} = q\mathbf{E} + q\mathbf{v} \times \mathbf{B}
</math>

όπου οι έντονα τονισμένοι παράμετροι είναι [[Ευκλείδειο διάνυσμα|διανύσματα]]: '''F''' είναι η δύναμη που δέχεται ένα σωματίδιο με φορτίο ''q'', '''E''' είναι το [[ηλεκτρικό πεδίο]], '''v''' είναι η ταχύτητα του σωματιδίου, '''B''' είναι το [[μαγνητικό πεδίο]].

Η εξίσωση δείχνει ότι η δύναμη Λόρεντζ είναι το άθροισμα δύο διανυσμάτων. Το ένα είναι το [[Γινόμενο διανυσμάτων|διανυσματικό γινόμενο]] της ταχύτητας με το μαγνητικό πεδίο, που σύμφωνα με τον [[Κανόνας του δεξιού χεριού|κανόνα του δεξιού χεριού]] θα είναι διάνυσμα κάθετο προς τα δύο άλλα. Το άλλο βρίσκεται στην ίδια κατεύθυνση με το ηλεκτρικό πεδίο. 

Επομένως, ελλείψει μαγνητικού πεδίου, η δύναμη είναι προς την κατεύθυνση του ηλεκτρικού πεδίου, και το μέγεθος της δύναμης εξαρτάται από την τιμή του φορτίου και την ένταση του ηλεκτρικού πεδίου. Ελλείψει ηλεκτρικού πεδίου, η δύναμη είναι κάθετη στην ταχύτητα του σωματιδίου και την κατεύθυνση του μαγνητικού πεδίου. Αν υπάρχουν εξίσου ηλεκτρικά και μαγνητικά πεδία, τότε η δύναμη Λόρεντζ είναι το άθροισμα των δύο διανυσμάτων.

Αν και η εξίσωση φαίνεται να υποδηλώνει ότι τα Ηλεκτρικά και τα Μαγνητικά πεδία είναι ανεξάρτητα, η εξίσωση μπορεί να μετασχηματιστεί με όρους four-current (αντί για φορτίο) και έναν απλό τανυστή που αντιπροσωπεύει το συνδυασμένο Ηλεκτρομαγνητικό πεδίο (<math>F^{\mu \nu}</math>)

== Το Ηλεκτρικό πεδίο Ε ==
{{Κύριο|Ηλεκτρικό πεδίο|}}
Το [[ηλεκτρικό πεδίο]] '''Ε''' ορίζεται έτσι ώστε για σταθερό φορτίο:

: <math>
\mathbf{F} = q_0 \mathbf{E}
</math>

όπου ''το q''<sub>0</sub> είναι το φορτίο ελέγχου. Το μέγεθος του φορτίου δεν έχει σημασία, αρκεί να είναι αρκετά μικρό ώστε να μην επηρεάζει το ηλεκτρικό πεδίο με την παρουσία του. Από τον ορισμό φαίνεται ότι η μονάδα του '''E''' είναι N/C ([[Νιούτον (μονάδα μέτρησης)|newtons]] ανά [[Κουλόμπ (μονάδα μέτρησης)|coulomb]]) και ισούται με V/m ([[βολτ]] ανά μέτρο).

Στην ηλεκτροστατική, όπου τα φορτία δεν κινούνται, γύρω από μια κατανομή σημειακών φορτίων, οι δυνάμεις που προσδιορίζονται από το [[Νόμος του Κουλόμπ|νόμο του Κουλόμπ]] αθροίζονται. Το αποτέλεσμα κατόπιν διαίρεσης με το ''q''<sub>0</sub> είναι:

: <math>\mathbf{E(r)} = \frac{1}{4 \pi \varepsilon_0 } \sum_{i=1}^{n} \frac{q_i \left( \mathbf{r} - \mathbf{r}_i \right)} {\left| \mathbf{r} - \mathbf{r}_i \right|^3}</math>

όπου ''n'' είναι ο αριθμός των φορτίων, ''q<sub>i</sub>'' είναι το μέγεθος του φορτίου που αναλογεί στο i φορτίο, '''r'''<sub>''i''</sub> είναι η θέση του φορτίου i, '''r''' είναι η θέση όπου προσδιορίζεται το ηλεκτρικό πεδίο, και ''ε''<sub>0</sub> είναι η ηλεκτρική σταθερά.

Εάν το πεδίο πράγματι παράγεται από μια συνεχή κατανομή των φορτίων, το άθροισμα ολοκληρώνεται:

: <math>\mathbf{E(r)} = \frac{1}{ 4 \pi \varepsilon_0 } \int \frac{\rho(\mathbf{r'}) \left( \mathbf{r} - \mathbf{r'} \right)} {\left| \mathbf{r} - \mathbf{r'} \right|^3} \mathrm{d^3}\mathbf{r'}</math>

όπου <math>\rho(\mathbf{r'})</math> είναι η πυκνότητα φορτίου και <math>\mathbf{r}-\mathbf{r'}</math> είναι το διάνυσμα που κατευθύνεται από το στοιχείο όγκου <math>\mathrm{d^3}\mathbf{r'}</math> προς το σημείο χώρου όπου προσδιορίζεται το '''E'''.

Και οι δύο παραπάνω εξισώσεις είναι κουραστικές, ειδικά αν ζητείται ο προσδιορισμός του '''Ε''' ως συνάρτηση της θέσης. Η βαθμωτή συνάρτηση του [[Ηλεκτρικό δυναμικό|ηλεκτρικού δυναμικού]] μπορεί να βοηθήσει. Το ηλεκτρικό δυναμικό, που ονομάζεται επίσης τάση (με μονάδα μέτρησης το βολτ), προσδιορίζεται από το γραμμικό ολοκλήρωμα

: <math>
\varphi \mathbf{(r)} = - \int_C \mathbf{E} \cdot \mathrm{d}\mathbf{l}
</math>

όπου ''φ(r)'' είναι το ηλεκτρικό δυναμικό, και ''C'' είναι το μονοπάτι του ολοκληρώματος.

Δυστυχώς, αυτός ο ορισμός έχει περιορισμούς. Από [[Εξισώσεις Μάξγουελ|τις εξισώσεις του Μάξγουελ]], είναι σαφές ότι {{Nowrap|∇ × '''E'''}} δεν είναι πάντα μηδενικό, και ως εκ τούτου το βαθμωτό δυναμικό δεν επαρκεί για να προσδιοριστεί το ηλεκτρικό πεδίο με ακρίβεια. Συνεπώς, απαιτείται η προσθήκη συντελεστή διόρθωσης, που συνήθως γίνεται με με αφαίρεση του παράγωγου χρόνου του διανύσματος δυναμικού '''Α''' όπως  περιγράφεται παρακάτω. Όποτε τα φορτία είναι ημιστατικά, ωστόσο, οι προϋποθέσεις θα πληρούνται.

Από τον ορισμό του φορτίου, φαίνεται πως το ηλεκτρικό δυναμικό ενός σημειακού φορτίου ως συνάρτηση της θέσης είναι:

: <math>
\varphi \mathbf{(r)} = \frac{1}{4 \pi \varepsilon_0 } 
\sum_{i=1}^{n} \frac{q_i} {\left| \mathbf{r} - \mathbf{r}_i \right|}
</math>

όπου ''q'' είναι το σημειακό φορτίο, '''r''' είναι η θέση στην οποία προσδιορίζεται το δυναμικό, και '''r'''<sub>''i''</sub> είναι η θέση έκαστου σημειακού φορτίου. Το δυναμικό για συνεχή κατανομή των φορτίων είναι:

: <math>
\varphi \mathbf{(r)} = \frac{1}{4 \pi \varepsilon_0}
\int \frac{\rho(\mathbf{r'})}{|\mathbf{r}-\mathbf{r'}|}\, \mathrm{d^3}\mathbf{r'}
</math>

πού <math>\rho(\mathbf{r'})</math> είναι η πυκνότητα φορτίου, και <math>\mathbf{r}-\mathbf{r'}</math> είναι η απόσταση από το στοιχείο όγκου <math>\mathrm{d^3}\mathbf{r'}</math> σε σημείο του χώρου όπου προσδιορίζεται το ''φ'' .

Το βαθμωτό ''φ'' θα προστίθεται σε άλλα δυναμικά ως μονόμετρο, οπότε διευκολύνεται η επίλυση σύνθετων προβλημάτων με ανάλυσησε απλά μέρη και προσθήκη των δυναμικών τους. Εξετάζοντας τον ορισμό του ''φ'', διαπιστώνεται ότι το ηλεκτρικό πεδίο είναι μόνο η αρνητική κλίση ( [[Ανάδελτα|ο φορέας ανάδελτα]] ) του δυναμικού. Ή:

: <math> \mathbf{E(r)} = -\nabla \varphi \mathbf{(r)} .</math>

Από τον τύπο φαίνεται ότι '''το E''' εκφράζεται σε V/m (βολτ ανά μέτρο).

== Ηλεκτρομαγνητικά κύματα ==
{{Κύριο|Ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία|}}
Ένα μεταβαλλόμενο ηλεκτρομαγνητικό πεδίο  διαδίδεται από την πηγή προέλευσης με τη μορφή [[Κύμα|κυμάτων]] που κινούνται στο κενό με την [[ταχύτητα του φωτός]] και υπάρχουν σε ένα ευρύ [[Ηλεκτρομαγνητικό φάσμα|φάσμα]] [[Μήκος κύματος|μηκών κύματος]]. Παραδείγματα δυναμικών πεδίων της [[Ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία|ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας]] (κατά σειρά αυξανόμενης συχνότητας) είναι: [[Ραδιοκύματα|τα ραδιοκύματα]], [[Μικροκύματα|τα μικροκύματα]], [[Φως|το φως]] ([[Υπέρυθρη ακτινοβολία|το υπέρυθρο]], [[Φως|το ορατό φως]] και [[Υπεριώδης ακτινοβολία|το υπεριώδες]]), [[Ακτίνες Χ|ακτίνες-χ]] και [[Ακτίνες γ|ακτίνες γάμμα]]. Στον τομέα της [[Σωματιδιακή φυσική|σωματιδιακής φυσικής]] η ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία αποτελεί την εκδήλωση της ηλεκτρομαγνητικής αλληλεπίδρασης μεταξύ φορτισμένων σωματιδίων.

== Γενικές εξισώσεις πεδίου ==
Μολονότι η εξίσωση Κουλόμπ είναι απλή και εύχρηστη, δεν είναι απόλυτα ακριβής στο πλαίσιο του κλασικού ηλεκτρομαγνητισμού. Προκύπτουν προβλήματα επειδή οι μεταβολές στις κατανομές φορτίων απαιτούν ένα μη-μηδενικό χρονικό διάστημα για να γίνουν αισθητές αλλού (όπως απαιτείται από την ειδική θεωρία της σχετικότητας).

Για τα πεδία γενικής κατανομής φορτίων, τα υστερημένα δυναμικά υπολογίζονται και διαφοροποιούνται σύμφωνα με τις εξισώσεις Τζεφιμένκο.

Τα υστερημένα δυναμικά προσδιορίζονται, επίσης, για σημειακά φορτία με τις εξισώσεις Λιεναρντκαι οι εξισώσεις Liénard–Wiechert . Το βαθμωτό δυναμικό ισούται με:

: <math>
\varphi = \frac{1}{4 \pi \varepsilon_0} \frac{q}{\left| \mathbf{r} - \mathbf{r}_q(t_{ret}) \right|-\frac{\mathbf{v}_q(t_{ret})}{c} \cdot (\mathbf{r} - \mathbf{r}_q(t_{ret}))}
</math>

όπου ''q'' είναι το σημειακό φορτίο και '''r''' είναι η θέση του. '''r'''<sub>''q''</sub> και '''v'''<sub>''q''</sub> είναι η θέση και η ταχύτητα του φορτίου, αντίστοιχα, ως συνάρτηση του χρόνου υστέρησης. Το διανυσματικό δυναμικό ισούται με:

<math>
\mathbf{A} = \frac{\mu_0}{4 \pi} \frac{q\mathbf{v}_q(t_{ret})}{\left| \mathbf{r} - \mathbf{r}_q(t_{ret}) \right|-\frac{\mathbf{v}_q(t_{ret})}{c} \cdot (\mathbf{r} - \mathbf{r}_q(t_{ret}))}.
</math>

Με κατάλληλο μετασχηματισμό προκύπτουν οι πλήρεις εξισώσεις πεδίου για κινούμενο σημειακό σωματίδιο.

== Βιβλιογραφία ==
<references />


{{Κλάδοι της Φυσικής}}
{{Authority control}}
{{Portal bar|Φυσική}}

[[Κατηγορία:Ηλεκτροδυναμική| ]]
[[Κατηγορία:Ηλεκτρομαγνητισμός]]