Προβολή πηγαίου κώδικα για τη σελίδα Κιούριο

{{Πληροφορίες χημικού στοιχείου
 <!--------Χρώμα πίνακα--------->
 |χρώμα                        = #ff99cc
 <!--Θέση του στοιχείου στον περιοδικό πίνακα-->
 |αριστερά                     = [[Αμερίκιο]]
 |δεξιά                        = [[Μπερκέλιο]]
 |πάνω                         = [[Γαδολίνιο|Gd]]
 |κάτω                         = [[Ουνκουαντέξιο|Uqh]]
 <!-----Κυρίως πληροφορίες----->
 |όνομα                        = Κιούριο
 |σύμβολο                      = Cm
 |εικόνα                       = Electron_shell_096_Curium.svg
 |λεζάντα                      = Τα ηλεκτρόνια στο άτομο του κιουρίου
 |εικόνα2                      = Curium.jpg
 |λεζάντα2                     = χρώμα: ασημί
 |ατομικός αριθμός             = 96
 |κατηγορία                    = [[Ακτινίδες]]
 |ομάδα                        = N/A
 |περίοδος                     = 7
 |τομέας                       = f
 |σχετική ατομική μάζα         = 247 g·mol<sup>-1</sup>
 |φυσική κατάσταση             = μέταλλο
 |ηλεκτρονική διαμόρφωση       = [Rn]5f<sup>7</sup> 6d<sup>1</sup> 7s<sup>2</sup>
 |EINECS                       = 
 |CAS numb                     = 7440-51-9
 |ατομική ακτίνα               = 174 pm
 |ομοιοπολική ακτίνα           = 
 |ακτίνα van der Waals         = 
 |ηλεκτραρνητικότητα           = 
 |αριθμοί οξείδωσης            = 4, '''3'''
 |ενέργειες ιονισμού           = 1η: 581 kJ·mol<sup>-1</sup>
 |κρυσταλλικό σύστημα          = εξαγωνικό
 |κρυσταλλικό πλέγμα           = 
 |σημείο τήξης                 = 1340°C
 |σημείο βρασμού               = 3110°C
 |τριπλό σημείο                = 
 |κρίσιμο σημείο               = 
 |πυκνότητα                    = 13.51 g/cm<sup>3</sup>
 |ενθαλπία τήξης               = 
 |ενθαλπία εξάτμισης           = 
 |ειδική θερμοχωρητικότητα     = 
 |μαγνητική συμπεριφορά        = παραμαγνητικό <ref name=res>{{cite journal|last1=Schenkel|first1=R|title=The electrical resistivity of 244Cm metal|url=https://archive.org/details/sim_solid-state-communications_1977_23/page/389|journal=Solid State Communications|volume=23|page=389|year=1977|doi=10.1016/0038-1098(77)90239-3 }}</ref>
 |ειδική ηλεκτρική αντίσταση   = 1,25 μ <ref name=res/>
 |ειδική ηλεκτρική αγωγιμότητα = 
 |ειδική θερμική αγωγιμότητα   = 
 |σκληρότητα Mohs              = 
 |σκληρότητα Vickers           = 
 |σκληρότητα Brinell           = 
 |μέτρο ελαστικότητας          = 
 |μέτρο ολίσθησης              = 
 |μέτρο ελαστικότητας όγκου    = 
 |λόγος Poison                 = 
 |ταχύτητα του ήχου            = 
 <!--------Ενότητα : Επικινδυνότητα ---------------->
 |επικινδυνότητα                 = <!---ναι/όχι--->
 <!-----Εικόνες επικινδυνότητας------>
 |διαβρωτικό                     = <!---ναι/όχι--->
 |εκρηκτικόΕικ                   = <!---ναι/όχι--->
 |επιβλαβές                      = ναι <!---ναι/όχι--->
 |ερεθιστικό                     = ναι <!---ναι/όχι--->
 |εύφλεκτο                       = <!---ναι/όχι--->
 |πολύ εύφλεκτο                  = <!---ναι/όχι--->
 |επικίνδυνο για το περιβάλλον   = ναι <!---ναι/όχι--->
 |τοξικό                         = <!---ναι/όχι--->
 |πολύ τοξικό                    = ναι <!---ναι/όχι--->
 |οξειδωτικό                     = <!---ναι/όχι--->
 |ραδιενεργό                     = ναι <!---ναι/όχι--->
 |φράση-R                        = ναι
 |φράση-S                        =
 |LC50                           =
 |MSDS                           =
 |NFPA1                          =
 |NFPA2                          =
 |NFPA3                          =
 |NFPA4                          =
 |άλλοι κίνδυνοι                 =
 <!------Ενότητα : Εκρηκτικό------>
 |εκρηκτικό                      = <!---ναι/όχι--->
 |ευαισθησία στην κρούση         =
 |ευαισθησία στην τριβή          =
 |ταχύτητα έκρηξης               =
}}
Το [[Χημικά στοιχεία|χημικό στοιχείο]] '''κιούριο''' είναι [[μέταλλα|μέταλλο]] με [[ατομικός αριθμός|ατομικό αριθμό]] 96 και [[ατομικό βάρος]] (247). Έχει [[θερμοκρασία τήξης]] 1340 C°.

Αυτό το ραδιενεργό υπερουράνιο στοιχείο της σειράς των [[Ακτινίδες|ακτινιδών]] ονομάστηκε από το επώνυμο της [[Μαρία Κιουρί]] και του συζύγου της [[Πιερ Κιουρί]]. Το κιούριο πρώτα παρήχθη και προσδιορίστηκε το καλοκαίρι του 1944 από την ομάδα του [[Γκλεν Θ. Σίμποργκ]] στο [[Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, Μπέρκλεϋ|Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας]], στο Μπέρκλεϋ. Η ανακάλυψη κρατήθηκε μυστική και ανακοινώθηκε στο κοινό τον Νοέμβριο του 1945. Το περισσότερο κιούριο παράγεται με τον βομβαρδισμό του [[Ουράνιο|ουρανίου]] ή του [[πλουτώνιο]]υ με τα [[Νετρόνιο|νετρόνια]] στους [[Πυρηνικός αντιδραστήρας|πυρηνικούς αντιδραστήρες]] - ένας τόνος των ξοδευμένων πυρηνικών καυσίμων περιέχει περίπου 20 γραμμάρια κιουρίου. Το κιούριο είναι σκληρό, πυκνό, αργυρόλευκο μέταλλο με σχετικά υψηλό σημείο τήξης και σημείο βρασμού για μέλος της ομάδας των ακτινιδών. Ενώ είναι παραμαγνητικό στις κανονικές συνθήκες, γίνεται αντισιδηρομαγνητικό όταν ψύχεται και παρόμοιες μαγνητικές μεταβάσεις παρατηρούνται επίσης για πολλές ενώσεις κιουρίου. Στις ενώσεις, το κιούριο εμφανίζει συνήθως σθένος +3 και μερικές φορές +4. Το κιούριο οξειδώνεται εύκολα και τα οξείδιά του αποτελούν κυρίαρχη μορφή αυτού του στοιχείου. Διαμορφώνει έντονα συγκροτήματα φθορισμού με τις διάφορες οργανικές ενώσεις, αλλά δεν υπάρχει κανένα στοιχείο ενσωμάτωσής του στα βακτήρια και τα [[ακάρεα]].

Όταν εισάγεται στο ανθρώπινο σώμα, το κιούριο συσσωρεύεται στα οστά, τους πνεύμονες και το συκώτι όπου υποβοηθά τον καρκίνο. Όλα τα γνωστά ισότοπα του κιουρίου είναι ραδιενεργά και έχουν μικρή κρίσιμη μάζα για συνεχή πυρηνική αλυσωτή αντίδραση. Εκπέμπουν κυρίως [[Σωματίδιο άλφα|σωμάτια α]], και η θερμότητα που απελευθερώνεται σε αυτήν τη διαδικασία μπορεί ενδεχομένως να παραγάγει την ηλεκτρική ενέργεια στις θερμοηλεκτρικές γεννήτριες ραδιοϊσοτόπων. Αυτή η εφαρμογή εμποδίζεται από την έλλειψη, το υψηλό κόστος και τη ραδιενέργεια των ισοτόπων κιουρίου. Το κιούριο χρησιμοποιείται στην παραγωγή των βαρύτερων ακτινίδων και του ραδιονουκλεϊδίου <sup>238</sup>Pu για τις πηγές ισχύος στους τεχνητούς βηματοδότες. 

== Ιστορία ==
[[Αρχείο:Glenn Seaborg - 1964.jpg|thumb|left|upright|Γκλεν Θ. Σιμποργκ]]
[[Αρχείο:Berkeley 60-inch cyclotron.jpg|thumb|left|upright|Το κυκλοτρόνιο 60 ιντσών (150 cm) cm στο εργαστήριο ακτινοβολίας Lawrence, Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, Μπέρκλεϋ, Αυγούστου 1939..]]

Αν και το κιούριο είχε πιθανώς ήδη παραχθεί στα προηγούμενα πυρηνικά πειράματα, παρασκευάστηκε επί τούτου, απομονώθηκε και προσδιορίστηκε το 1944, στο Πανεπιστήμιο Μπέρκλεϋ της Καλιφόρνια από τον Γκλεν Θ. Σίμποργκ, τον Ραλφ Α. Τζέιμς, και τον Αλβέρτο Γκιόρσο. Στα πειράματά τους χρησιμοποίησαν ένα κυκλοτρόνιο 60 ιντσών (150 εκατ.).<ref>{{cite book|title = The New Chemistry: A Showcase for Modern Chemistry and Its Applications|first = Nina|last = Hall|publisher = Cambridge University Press|year = 2000|pages = 8–9|isbn = 9780521452243|url = http://books.google.com/books?id=U4rnzH9QbT4C&pg=PA8}}</ref> Το κιούριο προσδιορίστηκε χημικά στο μεταλλουργικό εργαστήριο (τώρα εθνικό εργαστήριο Argonne) στο [[Πανεπιστήμιο του Σικάγου]]. Ήταν το τρίτο υπερουράνιο στοιχείο που ανακαλύφθηκε, ακόμα κι αν είναι το τέταρτο στη σειρά - το ελαφρύτερο στοιχείο [[αμερίκιο]] ήταν άγνωστο τότε.<ref name="E96">Seaborg, G. T.; James, R. A. and Ghiorso, A.: "The New Element Curium (Atomic Number 96)", NNES PPR ''(National Nuclear Energy Series, Plutonium Project Record)'', Vol.&nbsp;14&nbsp;B, ''The Transuranium Elements: Research Papers'', Paper No.&nbsp;22.2, McGraw-Hill Book Co., Inc., New York, 1949; [http://www.osti.gov/cgi-bin/rd_accomplishments/display_biblio.cgi?id=ACC0049&numPages=13&fp=N Abstract]; [http://www.osti.gov/accomplishments/documents/fullText/ACC0049.pdf Full text (January&nbsp;1948)].</ref><ref name="Morrs">{{cite book|editor1=L.R. Morss |editor2=N.M. Edelstein |editor3=J. Fugere, J |title=The Chemistry of the Actinide Elements and transactinides |volume=3 |publisher=Springer-Verlag |location=Dordrecht |year=2006 |isbn= 1-4020-3555-1}}</ref> Το δείγμα προετοιμάστηκε ως εξής: το πρώτο διάλυμα νιτρικών αλάτων [[Πλουτώνιο|πλουτωνίου]] ντύθηκε με ένα φύλλο [[Αλουμίνιο|αλουμινίου]] - [[Λευκόχρυσος|λευκόχρυσου]] περίπου 0,5 τετ. εκατ. περιοχής, το διάλυμα εξατμίστηκε και το υπόλειμμα μετατράπηκε σε [[Διοξείδιο του πλουτωνίου|διοξείδιο πλουτωνίου]] (PuO2) με ανόπτηση. Μετά από την ακτινοβολία κυκλοτρονίων του οξειδίου, το επίστρωμα διαλύθηκε με το νιτρικό οξύ και κατακρημνίστηκε έπειτα ως υδροξείδιο χρησιμοποιώντας το συγκεντρωμένο υδάτινο διάλυμα [[αμμωνία]]ς. Το υπόλειμμα διαλύθηκε σε υπερχλωρικό οξύ, και ο περαιτέρω χωρισμός πραγματοποιήθηκε από την ιονική ανταλλαγή για να παραγάγει ένα ορισμένο ισότοπο του κιουρίου. Ο χωρισμός του κιουρίου και του αμερικίου ήταν τόσο προσεκτικός που η ομάδα του Μπέρκλεϋ αποκάλεσε αρχικά πανδαιμόνιο εκείνα τα στοιχεία και παραλήρημα (από τα λατινικά για την τρέλα).<ref name=radio>{{cite web|url = http://pubs.acs.org/cen/80th/americium.html|title = Chemical & Engineering News: It's Elemental: The Periodic Table – Americium|accessdate = 2008-12-07 | first = Rachel Sheremeta|last = Pepling|year = 2003}}</ref><ref>{{cite book|author=Robert E. Krebs |url=http://books.google.com/books?id=yb9xTj72vNAC&pg=PA322 |title=The history and use of our earth's chemical elements: a reference guide |publisher=Greenwood Publishing Group |year=2006 |isbn= 0-313-33438-2 |page= 322}}</ref>

Το ισότοπο [[κιούριο-242]] παρήχθη μέσα στον Ιούλιο - Αύγουστο 1944 με τον βομβαρδισμό <sup>239</sup>Pu με α - σωματίδια για να παράγει το κιούριο με την απελευθέρωση ενός νετρονίου:
: <math>\mathrm{^{239\!\,}_{\ 94}Pu\ +\ ^{4}_{2}He\ \longrightarrow \ ^{242}_{\ 96}Cm\ +\ ^{1}_{0}n}</math>

Το κιούριο-242 προσδιορίστηκε σαφώς από τη χαρακτηριστική ενέργεια των α - σωματιδίων που εκπέμπονταν κατά τη διάρκεια της αποσύνθεσης:
: <math>\mathrm{^{242}_{\ 96}Cm\ \longrightarrow \ ^{238}_{\ 94}Pu\ +\ ^{4}_{2}He}</math>
Η ημιζωή αυτής της άλφα αποσύνθεσης υπολογίστηκε αρχικά ως 150 ημέρες και διορθώθηκε έπειτα σε 162.8 ημέρες.<ref name="nubase">{{cite journal|last1=Audi|first1=G|doi=10.1016/S0375-9474(97)00482-X|title=The N? evaluation of nuclear and decay properties|year=1997|page=1|issue=1|volume=624|journal=Nuclear Physics A|url=http://www.nndc.bnl.gov/amdc/nubase/Nubase2003.pdf|bibcode=1997NuPhA.624....1A|accessdate=2011-08-22|archivedate=2008-09-23|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080923135135/http://www.nndc.bnl.gov/amdc/nubase/Nubase2003.pdf|deadurl=}}</ref>

Ένα άλλο ισότοπο, το <sup>240</sup>Cm παρήχθη σε παρόμοια αντίδραση τον Μάρτιο του 1945:

: <math>\mathrm{^{239}_{\ 94}Pu\ +\ ^{4}_{2}He\ \longrightarrow \ ^{240}_{\ 96}Cm\ +\ 3\ ^{1}_{0}n}</math>

Η ημιζωή της α - αποσύνθεσης του <sup>240</sup>Cm καθορίστηκε σωστά ως 26.7 ημέρες.<ref name="nubase"/>

Η ανακάλυψη του κιουρίου, καθώς επίσης και του αμερίκιου το 1944, ήταν στενά συνδεδεμένες στο σχέδιο Μανχάταν, τα αποτελέσματα ήταν εμπιστευτικά και υποταξινομίθηκαν μόνο το 1945. Ο Σίμποργκ διέρρευσε τη σύνθεση των στοιχείων 95 και 96 στην αμερικανική ραδιοφωνική παράσταση για τα παιδιά, τα παιδιά διαγωνισμου γνώσεων, πέντε ημέρες πριν από την επίσημη παρουσίαση σε μια αμερικανική χημική συνεδρίαση της κοινωνίας στις 11 Νοεμβρίου 1945, όταν ρώτησε ένας από τους ακροατές εάν οποιοδήποτε νέο υπερουράνιο στοιχείο εκτός από το πλουτώνιο και το ποσειδώνιο είχε ανακαληφθεί κατά τη διάρκεια του πολέμου.<ref name="radio"/> Η ανακάλυψη του κιουρίου (<sup>242</sup>Cm και <sup>240</sup>Cm), η παραγωγή και οι ενώσεις τους που ήταν αργότερα κατοχυρωμένη με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας στη λίστα ως εφευρέτης τους ήταν μόνο ο Σίμποργκ.<ref>Seaborg, G. T. {{US patent|3161462}} "Element", Filing date: 7 February 1949, Issue date: December 1964</ref>

{{διπλή εικόνα|left|Marie Curie (Nobel-Chem).jpg|150|PierreCurie.jpg|150|[[Μαρί Κιουρί|<span style="color:black;">Μαρί</span>]] και [[Πιερ Κιουρί|<span style="color:black;">Πιερ Κιουρί</span>]]}}

Το νέο στοιχείο ονομάστηκε μετά από τη Μαρί Σκλοντόφσκα Κιουρί και τον σύζυγό της Πιερ Κιουρί που σημειώνονται για την ανακάλυψη του [[Ράδιο|ραδίου]] και για την εργασία τους στη [[ραδιενέργεια]]. Ακολούθησε το παράδειγμα του [[γαδολίνιο]]υ, στοιχείων μία [[Λανθανίδες|λανθανίδα]] στοιχείο επάνω από το κιούριο στον περιοδικό πίνακα, ο οποίος ονομάστηκε μετά από τον εξερευνητή των σπανίων γαίων Johan 
Gadolin (Τζόχαν Γαδολίν):<ref>Greenwood, p. 1252</ref>
''" Σαν όνομα για το στοιχείο του ατομικού αριθμού 96 πρέπει να επιθυμήσουμε να προτείνουμε το "κιούριο", με το σύμβολο Cm. Τα στοιχεία δείχνουν ότι το στοιχείο 96 περιέχει με τη σειρά επτά 5f ηλεκτρόνια και είναι έτσι ανάλογο με το στοιχείο γαδολίνιο με τα επτά 4f ηλεκτρόνιά του σαν κανονική σπάνια γαία. Σε αυτήν τη βάση το στοιχείο 96 ονομάζεται από τους Κιουρί κατά τρόπο ανάλογο με την ονομασία του γαδολίνιου, στο οποίο ο φαρμακοποιός Gadolin ήταν τιμημένος."'' <ref name="E96"/>

Τα πρώτα δείγματα κιουρίου ήταν μόλις ορατά, και προσδιορίστηκαν από τη ραδιενέργειά τους. Ο Λούις Βέρνερ και ο Ισαδόρος Πέρλμαν δημιούργησαν το πρώτο ουσιαστικό δείγμα 30 μικρογραμμαρίων του υδροξείδιου του κιουρίου-242 στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας το 1947 με τον βομβαρδισμό [[αμερίκιο-241|αμερικίου-241]] με [[νετρόνια]].<ref name=CRC>Hammond C. R. "The elements" in {{cite book | editor = Lide, D. R. | title = CRC Handbook of Chemistry and Physics | url = https://archive.org/details/crchandbookofche0000unse_86ed | edition = 86η | location = Boca Raton (FL) | publisher = CRC Press | year = 2005 | isbn = 0-8493-0486-5 | page = }}</ref><ref>L. B. Werner, I. Perlman: "Isolation of Curium", NNES PPR (''National Nuclear Energy Series, Plutonium Project Record''), Vol.&nbsp;14&nbsp;B, ''The Transuranium Elements: Research Papers'', Paper No.&nbsp;22.5, McGraw-Hill Book Co., Inc., New York, 1949.</ref><ref>{{cite web|url=http://www.nap.edu/readingroom.php?book=biomems&page=iperlman.html |title=National Academy of Sciences. Isadore Perlman 1915–1991 |publisher=Nap.edu |date= |accessdate=2011-03-25}}</ref> Μακροσκοπικά ποσά τριφθοριούχου κιουρίου λήφθηκαν το 1950 από τον W.W. Τ. Crane, τον J. C. Wallmann και τον Β. Β. Cunningham. Η μαγνητική ευαισθησία της ήταν πολύ στενή σε αυτή του [[Τριφθοριούχο γαδολίνιο|GdF<sup>3</sup>]] της παροχής των πρώτων πειραματικών στοιχείων για το σθένος +3 του κιουρίου στις ενώσεις του.<ref name=CRC/> Το μέταλλο κιούριο παρήχθη μόνο το 1951 από τη μείωση του φθοριούχου κιουρίου με [[βάριο]].<ref name="CM_METALL">{{cite journal|author1 = J. C. Wallmann|author2 =W.W.T. Crane |author3=B.B. Cunningham |title = The Preparation and Some Properties of Curium Metal|journal = [[Journal of the American Chemical Society]]|year = 1951|volume =73|issue =1|pages = 493–494|doi = 10.1021/ja01145a537}}</ref><ref>{{cite journal|author1 =L.B. Werner |author2=I. Perlman |title =First Isolation of Curium| journal = Journal of the American Chemical Society|year = 1951| volume =73|issue =1|pages = 5215–5217|doi = 10.1021/ja01155a063}}</ref>

== Χαρακτηριστικά ==
=== Φυσικά ===
[[Αρχείο:Closest packing ABAC.png|thumb|230px|Διπλή-εξαγωνική στενή συσκευασία με την ακολουθία στρώματος ABAC στη δομή του κρυστάλλου του α-κιουρίου (Α: πράσινο, Β: μπλε, Γ: κόκκινο)]]
[[Αρχείο:Cm-Fluoreszenz.png|thumb|250px|Πορτοκαλής [[φθορισμός]] του Cm<sup>3+</sup> των ιόντων σε ένα διάλυμα του σύνθετου τρις (υδροτρις) πυραζολυβορατοκιουρίου (ΙΙΙ), που διεγείρεται σε 396.6 nm.]]

Το συνθετικό, ραδιενεργό στοιχείο, κιούριο είναι ένα σκληρό πυκνό μέταλλο με την αργυροειδή - άσπρη εμφάνιση και τις φυσικές και χημικές ιδιότητες που μοιάζουν με εκείνες του [[γαδολίνιο|γαδολινίου]]. Το σημείο τήξης του, 1340&nbsp;°C είναι σημαντικά υψηλότερο από αυτό του προηγούμενου υπερουράνιου στοιχείου [[ποσειδώνιο]]υ (637&nbsp;°C), του πλουτωνίου (639&nbsp;°C) και του αμερικίου (1173&nbsp;°C).

== Παραπομπές ==
<references />

== Εξωτερικοί σύνδεσμοι ==
* {{commonscat2}}
* {{βικιλεξικό-σύντομο}}


{{Περιοδικός πίνακας}}
{{Ενώσεις κιουρίου}}
{{Authority control}}
{{Χημικό στοιχείο-επέκταση}}

{{DEFAULTSORT:Κιουριο}}

[[Κατηγορία:Ακτινίδες]]
[[Κατηγορία:Κιούριο| ]]
[[Κατηγορία:Μαρία Κιουρί]]
[[Κατηγορία:Χημικά στοιχεία]]