Προβολή πηγαίου κώδικα για τη σελίδα Σημείο σέλας

[[File:Saddle point.svg|thumb|right|300px|Ένα σημείο σέλας (με κόκκινο χρώμα) στη γραφική παράσταση {{math|1=''z''' = ''x''{{sup|2}} - ''y''{{sup|2}}}} (υπερβολικό παραβολοειδές)]]

Στα [[μαθηματικά]], το '''σημείο σέλας'''<ref>{{Cite web|url=https://www.mas.ucy.ac.cy/georgios/bookfiles/dict1.pdf|title=Αγγλοελληνικό Λεξικό Μαθηματικής Ορολογίας - Πανεπιστήμιο Κύπρου}}</ref> ή '''σημείο μίνιμαξ'''<ref>Howard Anton, Irl Bivens, Stephen Davis (2002): ''[https://opac.kibu.ac.ke/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=13719 Calculus, Multivariable Version]'', p.&nbsp;844.</ref> είναι ένα σημείο στην επιφάνεια της [[Γραφική παράσταση συνάρτησης|γραφικής παράστασης μιας συνάρτησης,]] όπου οι κλίσεις (παράγωγοι) σε ορθογώνιες κατευθύνσεις είναι όλες μηδέν (κρίσιμο σημείο), αλλά το οποίο δεν αποτελεί τοπικό ακρότατο σημείο της συνάρτησης<ref>{{cite book |last = Chiang |first = Alpha C. |author-link=:en:Alpha Chiang |title = Fundamental Methods of Mathematical Economics |url = https://archive.org/details/fundamentalmetho0000chia_h4v2 |url-access = registration |location=New York |publisher = [[:en:McGraw-Hill|McGraw-Hill]] |edition=3rd |year=1984 |isbn = 0-07-010813-7 |page = [https://archive.org/details/fundamentalmetho0000chia_h4v2/page/312 312] }}</ref>. Ένα παράδειγμα σημείου σέλας είναι όταν υπάρχει ένα κρίσιμο σημείο με σχετικό ελάχιστο κατά μήκος μιας αξονικής κατεύθυνσης (μεταξύ κορυφών) και με σχετικό μέγιστο κατά μήκος του άξονα διέλευσης. Ωστόσο, ένα σημείο σέλας δεν είναι απαραίτητο να έχει αυτή τη μορφή. Παραδείγματος χάριν, η συνάρτηση <math>f(x,y) = x^2 + y^3</math> έχει ένα κρίσιμο σημείο στο <math>(0, 0)</math> το οποίο είναι σημείο σέλας αφού δεν είναι ούτε σχετικό μέγιστο ούτε σχετικό ελάχιστο, αλλά δεν έχει σχετικό μέγιστο ή σχετικό ελάχιστο στην κατεύθυνση <math>y</math>.

[[File:Gordena Jackson, Saddle, 1935-1942, NGA 26642.jpg|thumb|left|150px|Μια σέλα ιππασίας]]
Το όνομα προέρχεται από το γεγονός ότι το πρωτότυπο δισδιάστατο παράδειγμα είναι μια [[Επιφάνεια (μαθηματικά)|επιφάνεια]] που καμπυλώνει προς τα πάνω προς μια κατεύθυνση και καμπυλώνει προς τα κάτω προς μια διαφορετική κατεύθυνση, μοιάζοντας με σέλα ιππασίας. Από την άποψη των γραμμών περιγράμματος, ένα δισδιάστατο σημείο σέλας δημιουργεί έναν χάρτη περιγράμματος με ένα ζεύγος γραμμών που τέμνονται στο σημείο. Τέτοιες τομές είναι σπάνιες σε πραγματικούς τοπογραφικούς χάρτες, καθώς το ύψος του σημείου σέλας είναι απίθανο να συμπίπτει με τα ακέραια πολλαπλάσια που χρησιμοποιούνται σε τέτοιους χάρτες. Αντ' αυτού, το σημείο σέλας εμφανίζεται ως κενό διάστημα στη μέση τεσσάρων σειρών οριζοντιογραφικών γραμμών που το προσεγγίζουν και απομακρύνονται από αυτό. Για ένα βασικό σημείο σέλας, τα σύνολα αυτά εμφανίζονται σε ζεύγη, με ένα αντίθετο υψηλό ζεύγος και ένα αντίθετο χαμηλό ζεύγος τοποθετημένα σε ορθογώνιες κατευθύνσεις. Οι κρίσιμες γραμμές περιγράμματος γενικά δεν χρειάζεται να τέμνονται ορθογώνια.

[[File:Saddle_Point_between_maxima.svg|thumb|300px|right|Σημείο σέλας μεταξύ δύο λόφων (το σημείο τομής του περιγράμματος {{mvar|z}}-οκτώ)]]
[[File:Julia set for z^2+0.7i*z.png|thumb|right|300px|Το σημείο σέλας στο διάγραμμα περιγράμματος είναι το σημείο όπου οι καμπύλες επιπέδων διασταυρώνονται.]]

== Μαθηματική συζήτηση ==
Ένα απλό κριτήριο για να ελέγξετε αν ένα δεδομένο σταθερό σημείο μιας συνάρτησης πραγματικών τιμών ''F''(''x'',''y'') δύο πραγματικών μεταβλητών είναι σημείο σέλας είναι να υπολογίσετε τον Εσσιανό πίνακα της συνάρτησης στο σημείο αυτό: αν η Εσσιανή είναι αόριστη, τότε το σημείο αυτό είναι σημείο σέλας. Παραδείγματος χάριν, ο Εσσιανός πίνακας της συνάρτησης <math>z=x^2-y^2</math> στο σταθερό σημείο <math>(x, y, z)=(0, 0, 0, 0)</math> είναι ο πίνακας

: <math>\begin{bmatrix}
2 & 0\\
0 & -2 \\
\end{bmatrix}
</math>

ο οποίος είναι αόριστος. Επομένως, το σημείο αυτό είναι σημείο σέλας. Αυτό το κριτήριο παρέχει μόνο μια επαρκή συνθήκη. Παραδείγματος χάριν, το σημείο <math>(0, 0, 0)</math> είναι σημείο σέλας για τη συνάρτηση <math>z=x^4-y^4,</math> αλλά ο Εσσιανός πίνακας αυτής της συνάρτησης στην αρχή είναι ο [[μηδενικός πίνακας]], ο οποίος δεν είναι αόριστος.

Σε γενικούς όρους, ένα '''σημείο σέλας''' για μια ομαλή συνάρτηση (της οποίας η γραφική παράσταση είναι μία [[καμπύλη]], μία [[Επιφάνεια (μαθηματικά)|επιφάνεια]] ή μία [[υπερεπιφάνεια]]) είναι ένα σταθερό σημείο τέτοιο ώστε η καμπύλη/επιφάνεια/κ.λπ. στη γειτονιά αυτού του σημείου να μην βρίσκεται εξ ολοκλήρου σε καμία πλευρά του εφαπτόμενου χώρου σε αυτό το σημείο.
[[File:x cubed plot.svg|thumb|150px|Η γραφική παράσταση του ''y''&nbsp;=&nbsp;''x''<sup>3</sup> με σημείο σάρωσης στο 0]]

Σε ένα πεδίο μίας διάστασης, ένα σημείο σέλας είναι ένα σημείο που είναι ταυτόχρονα σταθερό σημείο και [[σημείο καμπής]]. Εφόσον είναι σημείο καμπής, δεν είναι τοπικό ακρότατο.

== Επιφάνεια σέλας {{anchor|Επιφάνεια}} ==
[[Image:HyperbolicParaboloid.svg|thumb|right|Μονόχωνο υπερβολοειδές]]
[[Image:Ruled hyperboloid.jpg|thumb|right|Ένα μοντέλο ελλειπτικού μονόχωνο υπερβολοειδές]]
[[Image:Monkey_saddle_surface.svg|thumb|right|H σέλα του πιθήκου<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.researchgate.net/publication/256808897_Monkey_Starfish_and_Octopus_Saddles|title=Monkey, Starfish and Octopus Saddles}}</ref>|300px]]

Μια '''επιφάνεια σέλας''' είναι μια λεία επιφάνεια που περιέχει ένα ή περισσότερα σημεία σέλας.

Κλασικά παραδείγματα δισδιάστατων επιφανειών σέλας στον [[Ευκλείδειος χώρος|Ευκλείδειο χώρο]] είναι οι επιφάνειες δεύτερης τάξης, το υπερβολικό παραβολοειδές <math>z=x^2-y^2</math> (η οποία συχνά αναφέρεται ως "επιφάνεια σέλας" ή "τυπική επιφάνεια σέλας") και το μονόχωνο υπερβολοειδές. Το πατατάκι ή το πατατάκι Pringles είναι ένα καθημερινό παράδειγμα σχήματος υπερβολικού παραβολοειδούς.

Οι επιφάνειες σέλας έχουν αρνητική καμπυλότητα Γκάους, γεγονός που τις διακρίνει από τις κυρτές/ελλειπτικές επιφάνειες που έχουν θετική καμπυλότητα Γκάους. Μια κλασική επιφάνεια σέλας τρίτης τάξης είναι η σέλα του πιθήκου<ref name=":0" /><ref>{{cite book |first = R. Creighton |last=Buck |author-link=:en:Robert Creighton Buck |year=2003 |title = Advanced Calculus |location = Long Grove, IL |publisher=[[:en:Waveland Press|Waveland Press]] |edition=3rd |isbn = 1-57766-302-0 |page=160 |url = https://books.google.com/books?id=7cYQAAAAQBAJ&pg=PA160 }}</ref>.

==Παραδείγματα==

Σε ένα παίγνιο [[Παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος|μηδενικού αθροίσματος]] δύο παικτών που ορίζεται σε έναν συνεχή χώρο, το σημείο ισορροπίας είναι ένα σημείο σέλας.

Για ένα γραμμικό αυτόνομο σύστημα δεύτερης τάξης, ένα κρίσιμο σημείο είναι σημείο σέλας αν η χαρακτηριστική εξίσωση έχει μία θετική και μία αρνητική πραγματική ιδιοτιμή<ref>{{harvnb|von Petersdorff|2006}}</ref>.

Στη βελτιστοποίηση που υπόκειται σε περιορισμούς ισότητας, οι συνθήκες πρώτης τάξης περιγράφουν ένα σημείο σέλας της Λαγκρανζιανής<ref>{{Cite web|url=http://nlp.cs.berkeley.edu/tutorials/lagrange-multipliers.pdf|title=Lagrange Multipliers without Permanent Scarring}}</ref>.

==Άλλες χρήσεις==

Στα δυναμικά συστήματα, αν η δυναμική δίνεται από έναν διαφορίσιμο χάρτη ''f'', τότε ένα σημείο είναι υπερβολικό αν και μόνο αν το διαφορικό του ''&fnof;'' <sup>''n''</sup> (όπου n είναι η περίοδος του σημείου) δεν έχει καμία ιδιοτιμή στον (μιγαδικό) μοναδιαίο κύκλο όταν υπολογίζεται στο σημείο. Τότε ένα σημείο σέλας είναι ένα υπερβολικό περιοδικό σημείο του οποίου η σταθερή και η ασταθής πολλαπλότητα έχουν διάσταση που δεν είναι μηδέν.

Ένα σημείο σέλας ενός [[Πίνακας (μαθηματικά)|πίνακα]] είναι ένα στοιχείο που είναι ταυτόχρονα το μεγαλύτερο στοιχείο στη στήλη του και το μικρότερο στοιχείο στη γραμμή του.

==Δείτε επίσης==

* [https://books.google.gr/books?id=UBVH2Vpf6LYC&printsec=frontcover&dq=Algebraic+function+field&hl=el&newbks=1&newbks_redir=0&sa=X&redir_esc=y#v=onepage&q=Algebraic%20function%20field&f=false Field Arithmetic]
* [[Πραγματικό προβολικό επίπεδο]]
* [[Καρτεσιανό σύστημα συντεταγμένων]]
* [[Μη ευκλείδειες γεωμετρίες]]
* [[Ορίζουσα]]
* [[Υπερβολική γεωμετρία]]

==Εξωτερικοί σύνδεσμοι  ==

*[https://www.itia.ntua.gr/en/docinfo/1318/ English - Greek Dictionary of Pure and Applied Mathematics] Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο
*[https://www.mas.ucy.ac.cy/georgios/bookfiles/dict1.pdf Αγγλοελληνικό Λεξικό Μαθηματικής Ορολογίας - Πανεπιστήμιο Κύπρου]
* [https://books.google.gr/books?id=F4hRy1F1M6QC&pg=PA20&dq=Gram+matrix&hl=el&newbks=1&newbks_redir=0&sa=X&ved=2ahUKEwjPquKekY6HAxWRX_EDHWA-DZkQ6AF6BAgFEAI#v=onepage&q=Gram%20matrix&f=false Matrix Analysis]
* [https://books.google.gr/books?id=wp5wEAAAQBAJ&printsec=frontcover&dq=geometry,+line+coordinates&hl=el&newbks=1&newbks_redir=0&sa=X&ved=2ahUKEwi3g-PV0pWHAxVtR_EDHUZRAxI4ChDoAXoECAQQAg#v=onepage&q=geometry%2C%20line%20coordinates&f=false Coordinate Geometry for JEE Advanced, 3E (Free Sample)]
* [https://books.google.gr/books?id=LfJdDwAAQBAJ&pg=PA163&dq=Gram+matrix&hl=el&newbks=1&newbks_redir=0&sa=X&ved=2ahUKEwjPquKekY6HAxWRX_EDHWA-DZkQ6AF6BAgNEAI#v=onepage&q=Gram%20matrix&f=false Applied Linear Algebra]
* [https://books.google.gr/books?id=EeuKEAAAQBAJ&printsec=frontcover&dq=geometry,+line+coordinates&hl=el&newbks=1&newbks_redir=0&sa=X&ved=2ahUKEwiL5-WR0pWHAxVoQvEDHZ-EA_EQ6AF6BAgFEAI#v=onepage&q=geometry%2C%20line%20coordinates&f=false The Elements Of Co-ordinate Geometry By S.L. Loney | Cartesian and Polar ...]
* [https://books.google.gr/books?id=mXwf1N34Y9EC&pg=PA534&dq=Saddle+point&hl=el&newbks=1&newbks_redir=0&sa=X&ved=2ahUKEwjIusHTyZeHAxWEBNsEHeoHD6cQ6AF6BAgEEAI#v=onepage&q=Saddle%20point&f=false Theoretical Physics at the End of the Twentieth Century: Lecture Notes of ...]
* [https://books.google.gr/books?id=r28nV_sIoxwC&pg=PA123&dq=Gram+matrix&hl=el&newbks=1&newbks_redir=0&sa=X&ved=2ahUKEwix_-L3kY6HAxVsVPEDHQ3ADwA4ChDoAXoECAYQAg#v=onepage&q=Gram%20matrix&f=false Linear Algebra and Geometry]
* [https://books.google.gr/books?id=OsXzMYwpmj8C&pg=PA2&dq=Saddle+point&hl=el&newbks=1&newbks_redir=0&sa=X&ved=2ahUKEwjIusHTyZeHAxWEBNsEHeoHD6cQ6AF6BAgHEAI#v=onepage&q=Saddle%20point&f=false Saddlepoint Approximations] 
* [https://books.google.gr/books?id=5vd6DwAAQBAJ&pg=PR8&dq=Saddle+point&hl=el&newbks=1&newbks_redir=0&sa=X&ved=2ahUKEwjIusHTyZeHAxWEBNsEHeoHD6cQ6AF6BAgGEAI#v=onepage&q=Saddle%20point&f=false Saddle-Point Problems and Their Iterative Solution]

==Δημοσιεύσεις ==
{{refbegin}}
* {{cite journal |last=Μαυρογιάννης |first=Ν. Σ. |title=Μία εισαγωγή στους μιγαδικούς αριθμούς |journal=Εκθέτης Φύλλα Μαθηματικής Παιδείας |year=2016 |month=Μαΐου |issue=16 |pages=1-8 |url=http://ekthetis.gr/Ekthetis016.pdf}}
* {{Cite book|title=Handbook of Mathematics|first=I. N.|last=Bronshtein|first2=K. A.|last2=Semendyayev|publisher=Springer Science & Business Media|isbn=978-3-662-21982-9|date=2013-06-29|url=https://books.google.gr/books?id=yojoCAAAQBAJ&printsec=frontcover&dq=Bronshtein+and+Semendyayev&hl=el&newbks=1&newbks_redir=0&sa=X&redir_esc=y#v=onepage&q=Bronshtein%20and%20Semendyayev&f=false}}
* {{citation |last1=Gray |first1=Lawrence F. |last2=Flanigan |first2=Francis J. |last3=Kazdan |first3=Jerry L. |last4=Frank |first4=David H. |last5=Fristedt |first5=Bert |title=Calculus two: linear and nonlinear functions |publisher=Springer-Verlag |location=Berlin |year=1990 |page=[https://archive.org/details/calculustwolinea00flan/page/375 375] |isbn=0-387-97388-5 |url-access=registration |url=https://archive.org/details/calculustwolinea00flan/page/375 }}
* {{citation |last1=Hilbert |first1=David |author1-link = David Hilbert |last2=Cohn-Vossen |first2=Stephan |author2-link = :en:Stephan Cohn-Vossen |title = Geometry and the Imagination |publisher=[[:en:Chelsea Publishing|Chelsea]] |location = New York, NY |edition=2nd |isbn = 978-0-8284-1087-8 |year=1952 }}
* {{citation |first=Tobias |last = von Petersdorff |chapter-url = https://www.math.umd.edu/~petersd/246/stab.html |chapter=Critical Points of Autonomous Systems |year=2006 |title = Differential Equations for Scientists and Engineers (Math 246 lecture notes) }}
* {{citation |last = Widder |first = D. V. |author-link=:en:David Widder |title = Advanced calculus |publisher=Dover Publications |location = New York, NY |year=1989 |page=128 |isbn = 0-486-66103-2 }}
* {{citation |last = Agarwal |first = A. |title = Study on the Nash Equilibrium (Lecture Notes) |url = http://www.cse.iitd.ernet.in/~rahul/cs905/lecture3/nash1.html#SECTION00041000000000000000 }}
* {{cite book
|last1 = Hilbert |first1 = David
|author1-link = David Hilbert
|last2 = Cohn-Vossen |first2 = Stephan
|title = Geometry and the Imagination
|url = https://archive.org/details/geometryimaginat00davi_0 |url-access = registration |edition = 2nd 
|year = 1952
|publisher = Chelsea
|isbn = 0-8284-1087-9
}}
{{refend}}

==Παραπομπές==
<references />

{{Authority control}} 
{{Portal bar|Μαθηματικά}}
{{DEFAULTSORT:σημείο σέλας}}

[[Κατηγορία:Αναλυτική γεωμετρία]]
[[Κατηγορία:Διαφορική γεωμετρία]]
[[Κατηγορία:Πολυμεταβλητός λογισμός]]
[[Κατηγορία:Διαφορικές εξισώσεις]]
[[Κατηγορία:Τοπολογία]]