Προβολή πηγαίου κώδικα για τη σελίδα Υδροχλώριο

:"''HCl" ανακατευθύνει εδώ. Για το οξύ : [[Υδροχλωρικό οξύ]]''

{{Πληροφορίες χημικής ένωσης
|όνομα                          = Υδροχλώριο
|χρώμα τίτλου                   = #5D8AA8
|χρώμα                          = #5D8AA8
|εικόνα δομή                    = Elektronenformel Punkte HCl.svg
|μέγεθος εικόνας δομή           = 120
|λεζάντα εικόνας δομή           = 
|εικόνα χημική                  = Hydrogen-chloride-2D-dimensions.svg
|μέγεθος εικόνα χημική          = 120
|λεζάντα εικόνα χημική          =
|εικόνα 3D                      = Hydrogen-chloride-elpot-transparent-3D-balls.png
|μέγεθος εικόνας 3D             = 120
|λεζάντα εικόνας 3D             = 
|εικόνα 2                       = Hydrogen-chloride-3D-vdW-labelled.svg
|μέγεθος εικόνας 2              = 120
|λεζάντα εικόνας 2              =
|εικόνα 3                       =
|μέγεθος εικόνας 3              = 
|λεζάντα εικόνας 3              = 
|όνομα IUPAC                    = Υδροχλωρίδιο
|άλλη ονομασία                  = Υδροχλώριο<br />Χλωράνιο
<!-------Ενότητα : Χημικά Αναγνωριστικά------>
|χημικός τύπος                  = HCl
|μοριακή μάζα                   = 36.46 [[amu]]
|σύντομος συντακτικός τύπος     = 
|συντομογραφίες                 = 
|CAS numb.                      = 7647-01-0 
|SMILES ident.                  = Cl
|InChI ident.                   = 1S/ClH/h1H 
|EINECS numb.                   = 231-595-7
|RTECS num.                     = MW4025000
|UN num.                        = 
|PubChem CID                    = 313
|ChemSpiderID                   = 307
|κωδικός προσθέτου τροφίμων     = 
|αντίστοιχες τριπλέτες          = 
<!-------- Ενότητα : Ισομέρεια ------->
|ισομέρεια                      = 
|ισομερή θέσης                  = 
|γεωμετρικά ισομερή             =
|οπτικά ισομερή                 = 
<!-------- Ενότητα : Δομή ----------->
|δομή                           = ναι
|διπολική ροπή                  = 1,05 D
|κρυσταλλική δομή στερεού       = 
|μήκος δεσμού                   = 
|είδος δεσμού                   = πολωμένος ομοιοπολικός
|πόλωση δεσμού                  = 21% (H<sup>+</sup>-Cl<sup>-</sup>)
|γωνία δεσμού                   = 0°
|μοριακή γεωμετρία              = γραμμική
<!-------- Ενότητα : Φυσικές ιδιότητες----------->
|σημείο τήξης                   = -114,22&nbsp;°C
|σημείο βρασμού                 = -85,05&nbsp;°C
|κρίσιμη θερμοκρασία            = 
|κρίσιμη πίεση                  =
|κρίσιμος όγκος                 =
|σταθερά α                      =
|σταθερά β                      =
|πυκνότητα                      = 1,49 kg/m<sup>3</sup> 
|διαλυτότητα στο νερό           = 720 kg/m<sup>3</sup> (20&nbsp;°C)
|διαλυτότητα σε διαλύτες        = 
|ιξώδες                         = 
|δείκτης διάθλασης              = 1,0004456
|τάση ατμών                     = 4.352 kPa (21.1&nbsp;°C)
|εμφάνιση                       = 
<!---------Ενότητα : Χημικες ιδιότητες--------->
|οξύτητα                        = -7,0
|pI                             = 
|θερμότητα πλήρους καύσης       = 
|βαθμός οκτανίου                = 
|ελάχιστη θερμοκρασία ανάφλεξης = 
|σημείο αυτανάφλεξης            =
|αυτοδιάσπαση                   = 
|αυτοδιμερισμός                 =
|αυτοϊσομερίωση                 =
<!--------Ενότητα : Επικινδυνότητα ---------------->
|επικινδυνότητα                 = ναι
|εικόνα κινδύνου 1              = Hazard T.svg
|εικόνα κινδύνου 2              = Hazard C.svg
|εικόνα κινδύνου 3              =
|εικόνα κινδύνου 4              =
|προσδιορισμός κινδύνων         = 
|φράση-R                        = {{R23}}, {{R35}}
|φράση-S                        = {{S1/2}}, {{S9}}, {{S26}}, {{S36/37/39}}, {{S45}}
|LD50                           = 238 mg/kg
|MSDS                           = 
|NFPA1                          = 3
|NFPA2                          = 0
|NFPA3                          = 1
|NFPA4                          = ACID
|άλλοι κίνδυνοι                 = 
<!------Ενότητα : Εκρηκτικό------>
|εκρηκτικό                      = 
|ευαισθησία στην κρούση         =
|ευαισθησία στην τριβή          =
|ταχύτητα έκρηξης               =
<!------Υποσημειώσεις ----->
|υποσημειώσεις                  = 
}}

Το '''υδροχλώριο'''<ref>Για εναλλακτικές ονομασίες δείτε τον πίνακα πληροφοριών.</ref> ({{lang-en|''hydrogen chloride''}}) είναι [[ανόργανη ένωση|ανόργανη]] [[διατομικό μόριο|διατομική]] [[Ομοιοπολικός δεσμός|ομοιοπολική]] [[χημική ένωση]], που περιέχει [[υδρογόνο]] και [[χλώριο]], με [[χημικός τύπος|μοριακό τύπο]] '''HCl'''. Ανήκει στην κατηγορία των [[υδραλογόνα|υδραλογόνων]]. Το χημικά καθαρό υδροχλώριο, σε [[Κανονικές συνθήκες|κανονικές συνθήκες περιβάλλοντος]], δηλαδή σε [[θερμοκρασία]] 25[[Κλίμακα Κελσίου|°C]] και υπό [[πίεση]] 1 [[Ατμόσφαιρα (μονάδα)|atm]], είναι [[χρώμα|άχρωμο]] [[αέριο]], το οποίο, όταν έρχεται σε επαφή με την [[υγρασία]] του [[Ατμόσφαιρα της Γης|ατμοσφαιρικού αέρα]], σχηματίζει ορατούς λευκούς ατμούς<ref>Σχηματίζονται από σταγονίδια πυκνού υδροχλωρικού οξέος</ref>. Το [[νερό|υδατικό]] [[διάλυμα]] υδροχλωρίου ονομάζεται [[υδροχλωρικό οξύ]] και συχνά παριστάνεται επίσης με τον τύπο HCl. Τόσο το υδροχλώριο όσο και το υδροχλωρικό οξύ είναι σημαντικές ενώσεις για την [[τεχνολογία]] και τη [[βιομηχανία]].

== Ιστορία ==

Οι [[αλχημεία|αλχημιστές]] του [[Μεσαίωνας|Μεσαίωνα]] αναγνώριζαν ότι το υδροχλωρικό οξύ (''«acidum salis»'','' ''όπως το ονόμαζαν τότε στα [[λατινική γλώσσα|λατινικά]], που αποδίδεται στα ελληνικά ως «''σπίρτο του άλατος»'') παρήγαγε ατμούς υδροχλωρίου, τους οποίους ονόμαζαν «θαλασσινό όξινο αέρα» (''«marine acid air»''). Τον [[17ος αιώνας|17<sup>ο</sup> αιώνα]], ο [[Γιόχαν Ρούντολφ Γκλάουμπερ]] (''Johann Rudolf Glauber'') χρησιμοποίησε αλάτι ([[χλωριούχο νάτριο]], NaCl) και [[θειικό οξύ]] (H<sub>2</sub>SO<sub>4</sub>) για την παρασκευή [[θεικό νάτριο|θειικού νατρίου]] (Na<sub>2</sub>SO<sub>4</sub>)<sub>,</sub>, απελευθερώνοντας έτσι (ταυτόχρονα) αέριο υδροχλώριο. Ο [[Καρλ Βίλελμ Σέελε]] (''Carl Wilhelm Scheele'') ανέφερε, επίσης, αυτήν την [[Χημική αντίδραση|αντίδραση]] το [[1772]], και μερικές φορές πιστώνεται (σε διάφορα έντυπα) την ανακάλυψή της. Την ίδια χρονιά, ο [[Τζόζεφ Πρίστλεϋ]] (''Joseph Priestley'') παρασκεύασε υδροχλώριο, ενώ το [[1810]] ο [[Χάμφρυ Ντέυβυ]] (''Humphry Davy'') ανακάλυψε ότι αυτό (δηλαδή το υδροχλώριο) αποτελείται από [[υδρογόνο]] και [[χλώριο]]<ref>Hartley, Harold (1960). "The Wilkins Lecture. Sir Humphry Davy, Bt., P.R.S. 1778–1829". Proceedings of the Royal Society A 255 (1281): 153–180. Bibcode:1960RSPSA.255..153H. doi:10.1098/rspa.1960.0060.</ref>.

Κατά τη διάρκεια της [[Βιομηχανική Επανάσταση|Βιομηχανικής Επανάστασης]], η ζήτηση για [[βάσεις|αλκαλικές ουσίες]], όπως το [[ανθρακικό νάτριο]] (Na<sub>2</sub>CO<sub>3</sub>), αυξήθηκε και το [[1791]] ο [[Νικολά Λεμπλάν]] (''Nicolas Leblanc'') ανέπτυξε μια νέα βιομηχανική διαδικασία για την παραγωγή του ανθρακικού νατρίου. Κατά τη «[[Ανθρακικό νάτριο#Μέθοδος Λεμπλάν (Leblanc process)|μέθοδο Λεμπλάν]]» (''Leblanc process''), κοινό αλάτι μετατρέπεται σε ανθρακικό νάτριο, με θειικό οξύ, [[ασβεστόλιθος|ασβεστόλιθο]] ([[ανθρακικό ασβέστιο]], CaCO<sub>3</sub>) και [[άνθρακας|άνθρακα]], δίνοντας επίσης υδροχλώριο, ως παραπροϊόν. Μέχρι το [[1863]] το υδροχλώριο απελευθερωνόταν στον αέρα, αλλά η «[[Αλκαλική Δράση]]» (''Alkali Act'') του [[1863]] απαγόρευσε αυτήν την απελευθέρωση, οπότε οι μονάδες παραγωγής ανθρακικού νατρίου διοχέτευαν το αέριο υδροχλώριο σε νερό, παράγοντας έτσι υδροχλωρικό οξύ σε βιομηχανική κλίμακα. Αργότερα, αναπτύχθηκε η «μέθοδος Χάργκρειβς» (''Hargreaves process''), η οποία είναι παρόμοια με τη μέθοδο Λεμπλάν, εκτός από το ότι χρησιμοποιεί [[διοξείδιο του θείου]] (SO<sub>2</sub>, αντί για θειικό οξύ) και το νερό (αυτό το [[μείγμα]] δίνει [[θειώδες οξύ]], H<sub>2</sub>SO<sub>3</sub>). Η διαδικασία είναι συνολικά [[εξώθερμη]]. Στις αρχές του [[20ός αιώνας|20<sup>ού</sup> αιώνα]], η μέθοδος Λεμπλάν αντικαταστάθηκε από τη «[[Ανθρακικό νάτριο#Μέθοδος Σολβέ (Solvay process)|μέθοδο Σολβέ]]» (''Solvay process''), κατά την οποία δεν συμπαράγεται υδροχλώριο. Ωστόσο, η παραγωγή υδροχλωρίου συνεχίστηκε, επειδή απ' αυτό παραγόταν το υδροχλωρικό οξύ.

Κατά τον 20<sup>ό</sup> αιώνα, ιστορικές χρήσεις του υδροχλωρίου ήταν η υδροχλωρίωση των [[αλκίνια|αλκινίων]] για την παραγωγή [[χλωροπρένιο|χλωροπρενίου]], [[χλωραιθένιο|βινυλοχλωριδίου]] και τα παράγωγα αυτών [[νεοπρένιο]] και [[πολυβινυλοχλωρίδιο|PVC]], αντίστοιχα. Στην παραγωγή του βινυλοχλωριδίου, γίνεται [[αντίδραση προσθήκης|προσθήκη]] υδροχλωρίου στον [[Τριπλός δεσμός|τριπλό δεσμό]] του [[αιθίνιο]]υ, μετατρέποντας έτσι τον τριπλό σε [[Διπλός δεσμός|διπλό δεσμό]], και δίνοντας έτσι βινυλοχλωρίδιο:
<div style='text-align: center;'>
<math>
\mathrm{
HC \equiv CH + HCl \xrightarrow{} CH_2=CHCl}
</math>
</div>

Η λεγόμενη «ακετυλενική μέθοδος», που χρησιμοποιήθηκε μέχρι τη δεκαετία του [[1960]] (για την παραγωγή χλωροπρενίου), ξεκινούσε με τον διμερισμό του [[αιθίνιο|ακετυλενίου]], που παρήγαγε ενδιάμεσα [[βουτενίνιο]]. Στη συνέχεια, με προσθήκη υδροχλωρίου στον τριπλό δεσμό, παράγεται χλωροπρένιο (2-χλωρο-1,3-βουταδιένιο):
<div style='text-align: center;'>
[[Αρχείο:Chloroprene synthesis.svg|400px]]
</div>

Η ακετυλενική μέθοδος αντικαταστάθηκε, μεταγενέστερα, από μια άλλη διαδικασία, κατά την οποία με 1,2-προσθήκη [[χλώριο|χλωρίου]] σε [[1,3-βουταδιένιο]] παράγεται ενδιάμεσα [[3,4-διχλωρο-1-βουτένιο]], από το οποίο [[αντίδραση απόσπασης|αποσπάται]] ως υδροχλώριο το άτομο χλωρίου που βρίσκεται στο άτομο άνθρακα #4, και τελικά παράγεται έτσι και πάλι χλωροπρένιο:
<div style='text-align: center;'>
<math>
\mathrm{
CH_2=CHCH=CH_2 + Cl_2 \xrightarrow{} ClCH_2CHClCH=CH_2}
</math><br /><math>
\mathrm{ClCH_2CHClCH=CH_2 \xrightarrow{} CH_2=CClCH=CH_2 + HCl}
</math>
</div>

== Παραγωγή ==

Το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής υδροχλωρίου χρησιμοποιείται για την παρασκευή υδροχλωρικού οξέος.

=== Βιομηχανικές μέθοδοι ===

==== Ανόργανες μέθοδοι ====

[[Αρχείο:Hydrochloric Acid Burner Flame.ogg|μικρογραφία|αριστερά|Φλόγα μέσα σε «φούρνο υδροχλωρίου».]]

Σύμφωνα με τη [[χλωραλκαλική μέθοδος|χλωραλκαλική]] βιομηχανική μέθοδο, [[ηλεκτρόλυση|ηλεκτρολύεται]] άλμη (δηλαδή υδατικό διάλυμα [[χλωριούχο νάτριο|χλωριούχου νατρίου]]), συμπαράγοντας υδρογόνο και χλώριο<ref>Ενδιάμεσα παράγεται νάτριο που όμως αντιδρά με το νερό παράγοντας υδρογόνο και [[υδροξείδιο του νατρίου]].</ref>. Το χημικά καθαρό χλώριο, που παράγεται έτσι, μπορεί να συνδυαστεί με το υδρογόνο, παράγοντας υδροχλώριο, με την παρουσία [[υπεριώδης ακτινοβολία|υπεριώδους ακτινοβολίας]] (UV):
<div style='text-align: center;'>
<math>
\mathrm{Cl_2 + H_2 \xrightarrow{UV} 2HCl}
</math>
</div>

Επειδή η αντίδραση είναι [[εξώθερμη αντίδραση|εξώθερμη]], πραγματοποιείται μέσα σε ειδική εγκατάσταση που ονομάζεται «[[φούρνος υδροχλωρίου]]» ή «καυστήρας υδροχλωρίου». Το αέριο υδροχλώριο που παράγεται, απορροφάται σε [[απιονισμός|απιονισμένο]] νερό, με αποτέλεσμα χημικώς καθαρό υδροχλωρικό οξύ. Αυτή η αντίδραση μπορεί να δώσει πολύ καθαρό προϊόν, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί ακόμη και από τις βιομηχανίες [[τρόφιμα|τροφίμων]] και [[φάρμακα|φαρμάκων]]<ref>Αυτές οι βιομηχανίες θέτουν προδιαγραφές μεγαλύτερης καθαρότητας των πρώτων υλών τους και των προϊόντων τους, για ευνόητους λόγους.</ref>.

==== Οργανικές μέθοδοι ====

Η μεγαλύτερη παραγωγή του υδροχλωρικού οξέος σχετίζεται με τον σχηματισμό χλωριούχων [[οργανική ένωση|οργανικών ενώσεων]], όπως το [[τεφλόν]] (teflon), τα [[φρεόν]] (freon) και άλλοι χλωροφθοράνθρακες (CFCs), καθώς και του [[χλωροξικό οξύ|χλωροξικού οξέος]] αλλά και του [[PVC]]. Συχνά αυτή η παραγωγή του υδροχλωρικού οξέος συνδυάζεται με την απορρόφησή του επιτόπου (''[[in situ]]'').<ref>Επιτόπου, στη θέση παραγωγής</ref> Στις χημικές αντιδράσεις, τα άτομα υδρογόνου του [[υδρογονάνθρακας|υδρογονάνθρακα]], αντικαθίστανται από άτομα χλωρίου οπότε σχηματίζονται χλωραλκάνια και υδροχλώριο. Η υποκατάσταση του χλωρίου από το δραστικότερο [[φθόριο]] του [[υδροφθόριο|υδροφθορίου]] είναι μεταγενέστερη αντίδραση<ref>Η δεύτερη αντίδραση σε τριτοταγή αλκυλοχλωρίδια με τον S<sub>N<sup>1</sup></sub> μηχανισμό είναι εφικτή, αν και δημιουργείται χημική ισορροπία, που μπορεί να ευνοήσει την παραγωγή αέριου υδροχλωρίου σε θερμοκρασίες αρκετά χαμηλές ώστε το υδροχλώριο να απομακρύνεται ως αέριο, ενώ το υδροφθόριο να παραμένει στον χώρο της αντίδρασης ως υγρό. Φυσικά αυτή η περίπτωση δεν ισχύει αν τα αλκυλοφθορίδια και τα υδροχλωρίδια είναι επίσης αέρια. Στα υπόλοιπα, με τον S<sub>N<sup>2</sup></sub> μηχανισμό που επικρατεί, ευνοείται η αντίστροφη αντίδραση, δηλαδή η παραγωγή αλκυλοχλωριδίου και υδροφθορίου, γιατί τα ανιόντα Cl<sup>-</sup> αποτελούν αρκετά ισχυρότερο πυρηνόφιλο αντιδραστήριο από τα ανιόντα F<sup>-</sup>.</ref>:
<div style='text-align: center;'>
<math>
\mathrm{RH + Cl_2 \xrightarrow[\triangle]{hv} RCl + HCl}
</math><br /><math>
\mathrm{RCl + HF \rightleftarrows RF + HCl}
</math>
</div>

Το υδροχλώριο που παράγεται είτε χρησιμοποιείται άμεσα είτε απορροφάται στο νερό με αποτέλεσμα την παραγωγή υδροχλωρικού οξέος για βιομηχανική χρήση.

=== Εργαστηριακές μέθοδοι ===

Μικρές ποσότητες αερίου HCl, για εργαστηριακή χρήση, παράγονται από αφυδάτωση (πυκνού) υδροχλωρικού οξέος, που γίνεται με αφυδατικά μέσα, όπως το [[θειικό οξύ]] ή το άνυδρο [[χλωριούχο ασβέστιο]] (CaCl<sub>2</sub>). Εναλλακτικά, το HCl μπορεί να παραχθεί και από την αντίδραση του θειικού οξέος με [[χλωριούχο νάτριο]]<ref>Francisco J. Arnsliz (1995). "A Convenient Way To Generate Hydrogen Chloride in the Freshman Lab". J. Chem. Ed. 72 (12): 1139. Bibcode:1995JChEd..72.1139A. doi:10.1021/ed072p1139.</ref>:
<div style='text-align: center;'>
<math>
\mathrm{NaCl + H_2SO_4 \xrightarrow{} NaHSO_4 + HCl \uparrow}
</math>
</div>
Αυτή η αντίδραση συμβαίνει στη θερμοκρασία δωματίου. Αν το [[όξινο θειικό νάτριο]] που απομένει θερμανθεί πάνω από τους 200&nbsp;°C, η αντίδραση προχωρεί στην παραγωγή [[θειικό νάτριο|θειικού νατρίου]]:
<div style='text-align: center;'>
<math>
\mathrm{NaCl + NaHSO_4 \xrightarrow{200^oC} Na_2SO_4 + HCl \uparrow}
</math>
</div>

Το HCl μπορεί επίσης να παρασκευαστεί με [[υδρόλυση]] ορισμένων δραστικών χλωριούχων ενώσεων όπως π.χ. οι ακόλουθες:

1. Ο [[πενταχλωριούχος φωσφόρος]] (PCl<sub>5</sub>) στον οποίο αν ενσταλάξουμε κρύο νερό πραγματοποιείται η αντίδραση:
<div style='text-align: center;'>
<math>
\mathrm{PCl_5 + H_2O \xrightarrow{} POCl_3 + 2HCl \uparrow}
</math>
</div>
:* Η χημική ένωση POCl<sub>3</sub> ονομάζεται [[οξυχλωριούχος φωσφόρος]].
:* Αν στην παραπάνω αντίδραση χρησιμοποιήσουμε ζεστό νερό, σχηματίζεται [[φωσφορικό οξύ]]:
<div style='text-align: center;'>
<math>
\mathrm{PCl_5 + 4H_2O \xrightarrow{\triangle} H_3PO_4 + 5HCl \uparrow}
</math>
</div>
2. Ο [[τριχλωριούχος φωσφόρος]] (PCl<sub>3</sub>):
<div style='text-align: center;'>
<math>
\mathrm{PCl_3 + 3H_2O \xrightarrow{\triangle} H_3PO_3 + 3HCl \uparrow}
</math>
</div>
:* Η χημική ένωση H<sub>3</sub>PO<sub>3</sub> ονομάζεται [[φωσφορώδες οξύ]].
3. Το [[θειονυλοχλωρίδιο]] (SOCl<sub>2</sub>):
<div style='text-align: center;'>
<math>
\mathrm{SOCl_2 + H_2O \xrightarrow{} SO_2 \uparrow + 2HCl \uparrow}
</math>
</div>
4.Διάφορα [[ακυλοχλωρίδιο|ακυλοχλωρίδια]] (RCOCl):
<div style='text-align: center;'>
<math>
\mathrm{RCOCl + H_2O \xrightarrow{} RCOOH + HCl \uparrow}
</math>
</div>
Η προσθήκη περίσσειας νερού στα αντιδρώντα των παραπάνω αντιδράσεων απορροφά το αέριο HCl που παράγεται, σχηματίζοντας υδροχλωρικό οξύ.

== Δομή και ιδιότητες ==

[[Αρχείο:Hydrochloric acid 01.jpg|μικρογραφία|150px|αριστερά|Το υδροχλωρικό οξύ αλλάζει το χρώμα των δεικτών]]
{{double image|right|DCl Neutron powder.png|200|DCl Neutron powder, side.png|160|Δομή DCl (δευτεριοχλωρίου), όπως ερμηνεύθηκε από [[περίθλαση]] [[νετρόνιο|νετρονίων]] σε σκόνη DCl στους 77 K. Το DCl χρησιμοποιήθηκε αντί του HCl επειδή ο βαρύτερος πυρήνας του δευτερίου ανιχνεύεται ευκολότερα από τον πυρήνα του κοινού πρώτιου υδρογόνου. Μια «άπειρη» αλυσίδα ...DCl... παριστάνεται με διακεκομένες γραμμές.}}
[[Αρχείο:HX-polarity-montage-3D-balls-horizontal.png|μικρογραφία|αριστερά|350px|Επιφάνειες van der Waals που αναπαριστούν την πυκνότητα ηλεκτρονικού φορτίου στα τέσσερα υδραλογόνα. <br />Από αριστερά προς τα δεξιά : HF, '''HCl''', HBr, HI]]
{|class="wikitable" style="text-align:center"
|+[[Διαλυτότητα]] του HCl (g/L) σε συνηθισμένους διαλύτες<ref>[http://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/summary/summary.cgi?cid=313#x27 Hydrochloric Acid - Compound Summary]. Pubchem</ref>
|-
! [[Θερμοκρασία]] (°C) || 0 || 20 || 30 || 50
|-
| [[Νερό]]|| 823 || 720 || 673 || 596
|-
| [[Μεθανόλη]] || 513 || 470 || 430 || 
|-
| [[Αιθανόλη]] || 454 || 410 || 381 || 
|-
| [[Διαιθυλαιθέρας]] || 356 || 249 || 195 || 
|}
Το [[μόριο]] του υδροχλωρίου είναι διατομικό και αποτελείται από ένα [[άτομο]] υδρογόνου (H) και ένα άτομο χλωρίου (Cl), που συνδέονται με απλό ομοιοπολικό δεσμό. Δεδομένου ότι το άτομο του χλωρίου είναι πολύ πιο [[Ηλεκτραρνητικότητα|ηλεκτροαρνητικό]] από το άτομο του υδρογόνου, ο δεσμός μεταξύ των δύο ατόμων είναι έντονα πολωμένος. Κατά συνέπεια, το μόριο έχει μεγάλη [[διπολική ροπή]], με το στοιχειώδες αρνητικό φορτίο (δ<sup>-</sup>) να αποδίδεται στο άτομο χλωρίου και το θετικό (δ<sup>+</sup>) στο άτομο του υδρογόνου. Λόγω της μεγάλης του πολικότητας, το HCl είναι πολύ διαλυτό στο νερό (αλλά και σε άλλους πολικούς διαλύτες).

Το [[Στερεό|στερεοποιημένο]] HCl αλλάζει φάση δομής σε θερμοκρασία κάτω από 98,4 [[Κλίμακα Κέλβιν|K]]. Η [[περίθλαση]] [[ακτίνες Χ|ακτίνων Χ]] σε σκόνη στερεού HCl δείχνει ότι αλλάζει από [[ορθορομβική δομή]] σε [[κυβική δομή]] κατά τη μετάβαση αυτής της της θερμοκρασίας. Και στις δυο δομές τα άτομα χλωρίου βρίσκονται σε [[προσωποκεντρική διάταξη]]. Ωστόσο, για τα άτομα υδρογόνου δεν μπορούσε αρχικά να γίνει προσδιορισμός θέσης<ref>{{Cite journal
  | last = Natta
  | first = G.
  | title = Struttura e polimorfismo degli acidi alogenidrici
  | journal = Gazzetta Chimica Italiana
  | volume = 63
  | pages = 425–439
  | year = 1933
  | language = Italian }}
</ref>. Ανάλυση των φασματοσκοπικών και διηλεκτρικών δεδομένων και ο καθορισμός της δομής [[Δευτέριο|D]]Cl τελικά έδειξαν ότι το HCl σχηματίζει αλυσίδες ζικ-ζακ στη στερεή κατάσταση, όπως κάνει και το [[υδροφθόριο]]<ref>{{Cite journal
  | last = Sándor
  | first = E.
  | last2 = Farrow
  | first2 = R. F. C.
  | title = Crystal Structure of Solid Hydrogen Chloride and Deuterium Chloride
  | journal = Nature
  | volume = 213
  | pages = 171–172
  | year = 1967
  | doi = 10.1038/213171a0
  | issue=5072|bibcode = 1967Natur.213..171S }}
</ref>.

=== Φάσματα υπερύθρου (IR) ===

[[Αρχείο:HCl2.jpg|μικρογραφία|δεξιά|350px|Φάσμα απορρόφησης στο υπέρυθρο.]]

Το [[υπέρυθρη ακτινοβολία|υπέρυθρο]] [[φασματοσκοπία|φάσμα]] του αέριου υδροχλωρίου αποτελείται από μια σειρά έντονων γραμμών απορρόφησης, συγκεντρωμένων γύρω από τα 2886&nbsp;cm<sup>−1</sup> ([[μήκος κύματος]], λ ~ 3,47 μm). Το μόριο του HCl απορροφά [[φωτόνιο|φωτόνια]] και διεγείρεται έτσι η κινητική του ενέργεια, από περιστροφή και δόνηση.

Ένας [[χημικός δεσμός]] μπορεί να θεωρηθεί απλοϊκά ως ένα [[ελατήριο]] με ορισμένη σταθερά του Χουκ (Hooke). Ωστόσο, σύμφωνα με την [[κβαντομηχανική]], μόνο ορισμένοι τρόποι [[ταλάντωση|δόνησης]] είναι επιτρεπτοί. Η [[ενέργεια]] επομένως μπορεί να γραφτεί ως εξής:
<div style='text-align: center;'>
<math>
\mathrm{E(v) = h \cdot v_e \cdot (v + \frac{1}{2})}
</math>
</div>
Σε θερμοκρασία δωματίου, σχεδόν όλα τα μόρια είναι στη βασική τους κατάσταση και έχουν v = 0. Για να μεταβεί ένα μόριο HCl μόριο στην πρώτη διεγερμένη κατάσταση (v = 1), θα έπρεπε να απορροφά περίπου στα 2880&nbsp;cm<sup>−1</sup>. Αυτή η απορρόφηση (σειρά Q), όμως, δεν παρατηρείται, επειδή είναι απαγορευμένη, για λόγους [[συμμετρία]]ς. Στη θέση της εμφανίζονται οι δύο σειρές των σημάτων (σειρές P και R) που οφείλονται στην περιστροφή των μορίων. Λόγω των κανόνων της κβαντομηχανικής, επιτρέπονται μόνον ορισμένοι τρόποι [[περιστροφή]]ς ενός μορίου. Χαρακτηρίζονται από τον κβαντικό αριθμό περιστροφής J = 0, 1, 2, 3, ... Το ΔJ μπορεί να πάρει μόνο τιμές ±1.
<div style='text-align: center;'>
<math>
\mathrm{E(J) = h \cdot B \cdot J \cdot (J+1)}
</math>
</div>
Η τιμή του Β είναι πολύ μικρότερη από το v<sub>e</sub>, έτσι ώστε να απαιτείται μικρότερη ενέργεια για την περιστροφή του μορίου, σε σύγκριση με αυτήν που απαιτείται για τη δόνηση.
[[Αρχείο:HCl37.JPG|δεξιά|μικρογραφία|300px|Διπλή κορυφή εξαιτίας της ισοτοπικής σύνθεσης του χλωρίου. Λεπτομέρεια του προηγούμενου φάσματος.]]
Αυτή η ενέργεια για ένα τυπικό μόριο, βρίσκεται στην περιοχή των [[μικροκύματα|μικροκυμάτων]]. Ωστόσο, λόγω της ενέργειας δόνησης του μορίου, το σύνολο των απορροφήσεων βρίσκεται μέσα στην υπέρυθρη περιοχή. Έτσι η λήψη του φάσματος IR του υδροχλωρίου που δείχνει τους τρόπους δόνησης και περιστροφής του μορίου, δεν παρουσιάζει δυσκολίες και μπορεί να γίνει με ένα απλό [[φασματοφωτόμετρο|φασματοφωτόμετρο υπερύθρων]].

Το φυσικό χλώριο αποτελείται από δύο [[ισότοπο|ισότοπα]], <sup>35</sup>Cl και <sup>37</sup>Cl, με λόγο περίπου 3:1. Παρόλο που για τα δύο ισότοπα οι σταθερές δόνησης είναι παρόμοιες, οι [[ανηγμένη μάζα|ανηγμένες μάζες]] είναι διαφορετικές, δημιουργώντας διαφορές στην ενέργεια περιστροφής, οπότε οι δύο κορυφές παρατηρούνται δίπλα (δίπλα, δηλαδή πολύ κοντά η μία με την άλλη) στη γραμμή απορρόφησης και τα ύψη τους έχουν λόγο 3:1, λόγω της ύπαρξης των διαφορετικών ισοτόπων.

=== Όξινη συμπεριφορά ===

Σε υδατικό διάλυμα, το HCl ιοντίζεται πλήρως αποδίδοντας κατιόντα υδροξωνίου (H<sub>3</sub>O<sup>+</sup>) και ανιόντα χλωρίου (Cl<sup>-</sup>) σύμφωνα με την πρωτολυτική μονόδρομη αντίδραση:
<div style='text-align: center;'>
<math>
\mathrm{HCl + H_2O \xrightarrow{} H_3O^+ + Cl^-}
</math>
</div>
Το υδατικό διάλυμα ονομάζεται υδροχλωρικό οξύ και είναι ισχυρό οξύ. Όμως και απουσία νερού, δηλαδή σε άνυδρες συνθήκες, το υδροχλώριο εξακολουθεί να δρα ως οξύ. Για παράδειγμα, μπορεί να διαλυθεί σε άλλους διαλύτες όπως η [[μεθανόλη]]:
<div style='text-align: center;'>
<math>
\mathrm{HCl + CH_3OH \xrightarrow{} CH_3OH_2^+ + Cl^-}
</math>
</div>
ή να αντιδράσει στην αέρια φάση με βάσεις όπως η [[αμμωνία]] :
<div style='text-align: center;'>
<math>
\mathrm{HCl + NH_3 \xrightarrow{} NH_4Cl}
</math>
</div>

=== Αντιδράσεις με οργανικές ενώσεις ===

==== Αντιδράσεις προσθήκης ====

1. Η προσθήκη του υδροχλωρίου<ref>Αποφεύγεται η χρήση υδροχλωρικού οξέος για να μην γίνει ταυτόχρονα προσθήκη νερού στο αλκένιο.</ref> στον [[Διπλός δεσμός|διπλό δεσμό]] άνθρακα-άνθρακα καθορίζεται από τον κανόνα του Μαρκόβνικοβ (Markovnikov)<ref>Το Cl προστίθεται στον άνθρακα του διπλού δεσμού με τα λιγότερα υδρογόνα</ref>. Π.χ.<ref name="ReferenceA">Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 156, §6.8.1.</ref>:
<div style='text-align: center;'>
<math>
\mathrm{RCH=CH_2 + HCl \xrightarrow{} RCHClCH_3}
</math>
</div>

2. Η αντίδραση του υδροχλωρίου με αλκίνια είναι ηλεκτρονιόφιλη προσθήκη και ακολουθεί τον ίδιο μηχανισμό όπως και στα αλκένια δηλαδή μέσω ενός καρβοκατιόντος. Π.χ.<ref>Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 158, §6.9.1.</ref>:
<div style='text-align: center;'>
<math>
\mathrm{RC \equiv CH + HCl \xrightarrow{} RCCl=CH_2 \xrightarrow{+HCl} RCCl_2CH_3}
</math>
</div>

3. Η αντίδραση του υδροχλωρίου με συζυγή αλκαδιένια αντιστοιχεί κυρίως σε 1,4-προσθήκη, αν και είναι επίσης δυνατές η 1,2-προσθήκη και η 3,4-προσθήκη, με τη χρήση κατάλληλων συνθηκών. Π.χ<ref name="ReferenceA"/>:
<div style='text-align: center;'>
<math>
\mathrm{RCH=CHCH=CH_2 + HCl \xrightarrow{} RCH_2ClCH=CHCH_3} 
</math> (1,4-προσθήκη)<br /><math>
\mathrm{RCH=CHCH=CH_2 + HCl \xrightarrow{} RCH=CHCHClCH_3} 
</math> (1,2-προσθήκη)<br /><math>
\mathrm{RCH=CHCH=CH_2 + HCl \xrightarrow{} \frac{1}{2} RCHClCH_2CH=CH_2 + \frac{1}{2} RCH_2CHClCH=CH_2} 
</math> (3,4-προσθήκη)
</div>

4. Η αντίδραση του υδροχλωρίου με [[κυκλοπροπάνιο]] αντιστοιχεί με 1,3-κυκλοπροσθήκη<ref>SCHAUM'S OUTLINE SERIES, ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ, Μτφ. Α. Βάρβογλη, 1999, §6.3., σελ. 79, εφαρμογή για κυκλοαλκάνια και για Ε = Η και Nu = Cl σε συνδυασμό με Ν. Αλεξάνδρου, Α. Βάρβογλη, Δ. Νικολαΐδη: Χημεία Ετεροχημικών Ενώσεων, Θεσσαλονίκη 1985, §1.2., σελ. 22-25</ref>:
<div style='text-align: center;'>
[[Αρχείο:Cyclopropane-skeletal.png|50 px]] <math> \mathrm{+ HCl \xrightarrow{} CH_3CH_2CH_2Cl}
</math>
</div>

5. Η αντίδραση του υδροχλωρίου με [[οξιράνιο]] αντιστοιχεί με 1,3-κυκλοπροσθήκη<ref>Ν. Αλεξάνδρου, Α. Βάρβογλη, Δ. Νικολαΐδη: Χημεία Ετεροχημικών Ενώσεων, Θεσσαλονίκη 1985, §2.1., σελ. 16-17. Εφαρμογή γενικού τύπου για A = Cl και B = H.</ref>.:
<div style='text-align: center;'>
[[Αρχείο:Ethylene oxide.svg|50 px]] <math> \mathrm{+ HCl \xrightarrow{} ClCH_2CH_2OH}
</math>
</div>

==== Πυρηνόφιλη υποκατάσταση σε αλκοόλες ====

Οι αλκοόλες (ROH) αντιδρούν με υδροχλώριο με αντίδραση πυρηνόφιλης υποκατάστασης και η αντίδραση καταλύεται από [[θειικό οξύ]]:
<div style='text-align: center;'>
<math>
\mathrm{ROH + HCl \xrightarrow{H_2SO_4} RCl + H_2O}
</math>
</div>
Το HCl είναι το δεύτερο λιγότερο δραστικό για πυρηνόφιλη υποκατάσταση από τα υδραλογόνα (μετά το [[υδροφθόριο]]) και γενικά απαιτεί την παρουσία χλωριούχου ψευδαργύρου (ZnCl<sub>2</sub>) για να αντιδράσει με δευτεροταγείς και πρωτοταγείς αλκοόλες όπως (για παράδειγμα) η [[1-προπανόλη]]:
<div style='text-align: center;'>
<math>
\mathrm{CH_3CH_2CH_2OH + HCl \xrightarrow{ZnCl_2} CH_3CH_2CH_2Cl + H_2O}
</math>
</div>
Από την άλλη πλευρά, η πολύ δραστική [[μεθυλο-2-προπανόλη]] (τριτοταγής αλκοόλη), μετατρέπεται σε [[μεθυλο-2-χλωροπροπάνιο]], με απλή ανάδευση της αλκοόλης με πυκνό υδροχλωρικό οξύ, σε θερμοκρασία δωματίου:
<div style='text-align: center;'>
[[Αρχείο:0-SN1-tBuOH-to-tBuCl-2D-skeletal.png|250px]]
</div>

== Εφαρμογές ==

Το μεγαλύτερο μέρος του υδροχλωρίου χρησιμοποιείται για την παραγωγή του υδροχλωρικού οξέος. Αποτελεί επίσης σημαντικό αντιδραστήριο σε άλλες βιομηχανικές εφαρμογές όπως π.χ. στην υδροχλωρίωση του [[καουτσούκ]] και στην παραγωγή του βινυλο- και αλκυλο-χλωριδίων.<br />Στη βιομηχανία των [[ημιαγωγός|ημιαγωγών]], το αέριο υδροχλώριο χρησιμοποιείται και στον καθαρισμό των κρυστάλλων των ημιαγωγών αλλά και στη μετατροπή του [[πυρίτιο|πυριτίου]] (Si) σε [[τριχλωροσιλάνιο]] (SiHCl<sub>3</sub>)<ref>Si + 3HCl → SiHCl<sub>3</sub> + H<sub>2</sub>. Το τριχλωροσιλάνιο χρησιμοποιείται για την παρασκευή [[πολυμερές|πολυμερών]] του πυριτίου</ref><br />Όταν πρέπει να χρησιμοποιηθεί άνυδρο υδροχλώριο, σε διεργασίες μικρής κλίμακας, φυλάσσεται σε [[κύλινδρος|κυλίνδρους]].

== Ασφάλεια ==
Εισπνοή αναθυμιάσεων υδροχλωρικού οξέος μπορεί να προκαλέσει [[Βήχας|βήχα]], πνιγμό, [[φλεγμονή]] της [[μύτη]]ς, του [[Λαιμός|λαιμού]], και του ανώτερου [[αναπνευστικό σύστημα|αναπνευστικού συστήματος]]. Σε σοβαρές περιπτώσεις, δηλαδή αν εισπνευθεί σε αρκετά μεγάλες συγκεντρώσεις, προκαλείται [[πνευμονικό οίδημα]], ανεπάρκεια του [[Καρδιαγγειακό σύστημα|κυκλοφορικού συστήματος]], και τέλος [[θάνατος]]. Επαφή με το [[δέρμα]] μπορεί να προκαλέσει ερυθρότητα, [[Πόνος|πόνο]] και σοβαρά [[έγκαυμα|χημικά εγκαύματα]]. Το υδροχλώριο μπορεί επίσης να προκαλέσει σοβαρά εγκαύματα στα [[μάτι]]α ή και μόνιμη [[τύφλωση]].

Το αέριο υδροχλώριο είναι έντονα υδρόφιλο και μπορεί εύκολα να καθαριστεί από τα υπόλοιπα αέρια προϊόντα μιας αντίδρασης που το παράγει με απευθείας διέλευσή τους μέσα από νερό, παράγοντας έτσι χρήσιμο υδροχλωρικό οξύ, ακόμη και ως παραπροϊόν, απαλλάσσοντας συγχρόνως τη γύρω ατμόσφαιρα από την επικίνδυνη παρουσία του.

Κάθε εξοπλισμός που χειρίζεται αέριο υδροχλώριο πρέπει οπωσδήποτε να ελέγχεται σε μια τακτική βάση, ιδιαίτερα τα συστήματα [[βαλβίδες|βαλβίδων]] και οι ρυθμιστές. Ο χειρισμός του αερίου υδροχλωρίου απαιτεί τη χρήση ειδικών υλικών σε όλα τα υγρά τμήματα της οδού ροής του, αφού το υδροχλώριο (ή το υδροχλωρικό οξύ που παράγεται στα υγρά σημεία) αντιδρούν και διαβρώνουν πολλά υλικά. Απαιτείται η χρήση ανοξείδωτων ή πολυμερών υλικών.

== <small>Πηγές</small> ==
# Μπαζάκης Ι. Α. "Γενική Χημεία", Αθήνα.
# Βασιλικιώτης Γ. Σ. "Ποιοτική Ανάλυση", Θεσσαλονίκη 1980.
# Βασιλικιώτης Γ. Σ. "Ποσοτική Ανάλυση", Θεσσαλονίκη 1980.
# Μανουσάκης Γ.Ε. "Γενική και Ανόργανη Χημεία", Τόμοι 1<sup>ος</sup> και 2<sup>ος</sup>, Θεσσαλονίκη 1981.
# Μανωλκίδης Κ., Μπέζας Κ. "Στοιχεία Ανόργανης Χημείας", Έκδοση 14<sup>η</sup>, Αθήνα 1984.
# Μανωλκίδης Κ., Μπέζας Κ. "Χημικές Αντιδράσεις", Αθήνα 1976.
# Δημητριάδης Θ. Γ. "Test Οξειδοαναγωγής", Αθήνα 1989.
# Τοσσίδης Ι. "Χημεία Ενώσεων Συναρμογής", Θεσσαλονίκη 1986.
# Βασιλικιώτης Γ. Σ. "Χημεία Περιβάλλοντος", Θεσσαλονίκη 1986.
# Μπόσκου Δ. "Χημεία τροφίμων με Στοιχεία Τεχνολογίας Τροφίμων", Θεσσαλονίκη 1986.

== Αναφορές και σημειώσεις ==
<references />
== <small>Δείτε επίσης</small> ==
* [[Υδροχλωρικό οξύ]]

== <small>Εξωτερικοί σύνδεσμοι</small> ==
{{commonscat}}
* [http://www.inchem.org/documents/icsc/icsc/eics0163.htm Πληροφορίες ασφάλειας για το υδροχλώριο]

{{Ανόργανες ενώσεις υδρογόνου}}
{{Οξέα}}

{{Authority control}}

[[Κατηγορία:Υδραλογόνα]]
[[Κατηγορία:Ανόργανες ενώσεις χλωρίου]]