Προβολή πηγαίου κώδικα για τη σελίδα Χλωριούχο σκάνδιο

{{Πληροφορίες χημικής ένωσης
|όνομα                          = Χλωριούχο σκάνδιο
|χρώμα τίτλου                   = #5D8AA8
|χρώμα                          = #5D8AA8
|εικόνα δομή                    = ScCl3x6H2O.jpg
|μέγεθος εικόνας δομή           = 200
|λεζάντα εικόνας δομή           = 
|εικόνα χημική                  = 
|μέγεθος εικόνα χημική          = 
|λεζάντα εικόνα χημική          =
|εικόνα 3D                      = 
|μέγεθος εικόνας 3D             = 
|λεζάντα εικόνας 3D             = 
|εικόνα 2                       =
|μέγεθος εικόνας 2              =
|λεζάντα εικόνας 2              =
|εικόνα 3                       =
|μέγεθος εικόνας 3              = 
|λεζάντα εικόνας 3              = 
|όνομα IUPAC                    = Τριχλωροσκάνδιο
|άλλη ονομασία                  = Χλωριούχο σκάνδιο<br>Τριχλωρίδιο του σκανδίου
<!-------Ενότητα : Χημικά Αναγνωριστικά------>
|χημικός τύπος                  = ScCl<sub>3</sub>
|μοριακή μάζα                   = 151,31 [[amu]]
|σύντομος συντακτικός τύπος     = 
|συντομογραφίες                 = 
|CAS numb.                      = 10361-84-9
|SMILES ident.                  = Cl[Sc](Cl)Cl
|InChI ident.                   = 1S/3ClH.Sc/h3*1H;/q;;;+3/p-3
|EINECS numb.                   =  
|RTECS num.                     = VQ8925000 
|UN num.                        = 
|PubChem CID                    = 82586
|ChemSpiderID                   = 74528
|κωδικός προσθέτου τροφίμων     = 
|αντίστοιχες τριπλέτες          = 
<!-------- Ενότητα : Ισομέρεια ------->
|ισομέρεια                      = όχι
|ισομερή θέσης                  = 
|γεωμετρικά ισομερή             =
|οπτικά ισομερή                 = 
<!-------- Ενότητα : Δομή ----------->
|δομή                           = όχι
|διπολική ροπή                  = 
|κρυσταλλική δομή στερεού       = 
|μήκος δεσμού                   = 
|είδος δεσμού                   = 
|πόλωση δεσμού                  = 
|γωνία δεσμού                   = 
|μοριακή γεωμετρία              = 
<!-------- Ενότητα : Φυσικές ιδιότητες----------->
|σημείο τήξης                   = 960&nbsp;°C<br>63&nbsp;°C (εξαένυδρο)
|σημείο βρασμού                 = 
|κρίσιμη θερμοκρασία            = 
|κρίσιμη πίεση                  =
|κρίσιμος όγκος                 =
|σταθερά α                      =
|σταθερά β                      =
|πυκνότητα                      = 2.390 kg/m³
|διαλυτότητα στο νερό           = Διαλυτό
|διαλυτότητα σε διαλύτες        = Αδιάλυτο στην [[αιθανόλη|EtOH]]
|ιξώδες                         = 
|δείκτης διάθλασης              = 
|τάση ατμών                     = 
|εμφάνιση                       = 
<!---------Ενότητα : Χημικές ιδιότητες--------->
|χημικές ιδιότητες              = όχι
|οξύτητα                        = 
|pI                             = 
|θερμότητα πλήρους καύσης       = 
|βαθμός οκτανίου                = 
|ελάχιστη θερμοκρασία ανάφλεξης = 
|σημείο αυτανάφλεξης            = 
|αυτοδιάσπαση                   = 
|αυτοδιμερισμός                 =
|αυτοϊσομερίωση                 =
<!--------Ενότητα : Επικινδυνότητα ---------------->
|επικινδυνότητα                 = ναι
|εικόνα κινδύνου 1              = 
|εικόνα κινδύνου 2              =
|εικόνα κινδύνου 3              =
|εικόνα κινδύνου 4              =
|προσδιορισμός κινδύνων         =
|φράση-R                        = 
|φράση-S                        = 
|LD50                           = 3.980 mg/kg
|MSDS                           = 
|NFPA1                          = 1
|NFPA2                          = 0
|NFPA3                          = 0 
|NFPA4                          = 
|άλλοι κίνδυνοι                 =
<!------Ενότητα : Εκρηκτικό------>
|εκρηκτικό                      = 
|ευαισθησία στην κρούση         =
|ευαισθησία στην τριβή          =
|ταχύτητα έκρηξης               =
<!------Υποσημειώσεις ----->
|υποσημειώσεις                  = 
}}
Το '''χλωριούχο σκάνδιο''' ή '''τριχλωριούχο σκάνδιο''' ή '''τριχλωρίδιο του σκανδίου''' ή '''τριχλωροσκάνδιο''' ([[αγγλική γλώσσα|αγγλικά]] ''scandium chloride'') είναι η [[Ανόργανη ένωση|ανόργανη]] δυαδική [[ετεροπολικός δεσμός|ιονική]] [[χημική ένωση]] με [[χημικός τύπος|εμπειρικό τύπο]] '''[[σκάνδιο|Sc]][[χλώριο|Cl]]<sub>3</sub>'''. Το χημικά καθαρό χλωριούχο σκάνδιο, στις [[κανονικές συνθήκες|κανονικές συνθήκες περιβάλλοντος]], είναι λευκό πολύ [[νερό|υδατοδιαλυτό]] [[στερεό]], με (σχετικά) υψηλή [[θερμοκρασία τήξης]].<ref name = "Greenwood">{{Greenwood&Earnshaw}}</ref> Το χλωριούχο σκάνδιο έχει κυρίως ερευνητικό [[εργαστήριο|εργαστηριακό]] ενδιαφέρον. Είναι [[εμπόριο|εμπορικά]] διαθέσιμο τόσο σε άνυδρη μορφή, όσο και σε εξαένυδρη (ScCl<sub>3</sub>•6H<sub>2</sub>O).

== Παραγωγή ==
'''Μέθοδος 1<sup>η</sup>'''

Το χλωριούχο σκάνδιο μπορεί να ληφθεί με [[Χημική αντίδραση|αντίδραση]] μεταξύ [[Οξείδιο του σκανδίου|οξειδίου του σκανδίου]] (Sc<sub>2</sub>O<sub>3</sub>) ή ανθρακικού σκανδίου (ScCO<sub>3</sub>) και [[Χλωριούχο αμμώνιο|χλωριούχου αμμωνίου]] (NH<sub>4</sub>Cl):<ref name="Brauer">[[Georg Brauer]] (Hrsg.), unter Mitarbeit von [[Marianne Baudler]] u.&nbsp;a.: ''Handbuch der Präparativen Anorganischen Chemie.'' 3., umgearbeitete Auflage. Band II, Ferdinand Enke, Stuttgart 1978, ISBN 3-432-87813-3, S.&nbsp;897.</ref>
<div style="text-align: center;">
<math>
\mathrm{
Sc_2O_3 + 6NH_4Cl \xrightarrow{} 2ScCl_3 + 6NH_3 + 3H_2O}
</math>
</div>

'''Μέθοδος 2<sup>η</sup>'''

Μια παραλλαγή της προηγούμενης μεθόδου είναι η επίδραση με [[υδροχλωρικό οξύ]] σε οξείδιο του σκανδίου:
<div style="text-align: center;">
<math>
\mathrm{
Sc_2O_3 + 6HCl \xrightarrow{} 2ScCl_3 + 3H_2O}
</math>
</div>

'''Μέθοδος 3<sup>η</sup>'''

Από την προηγούμενη μέθοδο, αν αλλαχθεί του οξείδιο του σκανδίου με [[υδροξείδιο του σκανδίου]] [Sc(OH)<sub>3</sub>], μπορούμε να έχουμε και πάλι τριχλωριούχο σκάνδιο:
<div style="text-align: center;">
<math>
\mathrm{
Sc(OH)_3 + 3HCl \xrightarrow{} ScCl_3 + 3H_2O}
</math>
</div>

'''Μέθοδος 4<sup>η</sup>'''

Από τη μέθοδο #3 με αλλαγή του οξειδίου του σκανδίου από θειούχο σκάνδιο (Sc<sub>2</sub>S<sub>3</sub>), μπορούμε επίσης να έχουμε τριχλωριούχο σκάνδιο:
<div style="text-align: center;">
<math>
\mathrm{
Sc_2S_3 + 6HCl \xrightarrow{} 2ScCl_3 + 3H_2S \uparrow}
</math>
</div>

'''Μέθοδος 5<sup>η</sup>'''

Το χλωριούχο σκάνδιο μπορεί επίσης να παραχθεί με επίδραση υδροχωρικού οξέος (HCl) σε μεταλλικό σκάνδιο:<ref name="Brauer" />
<div style="text-align: center;">
<math>
\mathrm{
2Sc + 6HCl \xrightarrow{} 2ScCl_3 + 3H_2}
</math>
</div>

'''Μέθοδος 6<sup>η</sup>'''

Το χλωριούχο σκάνδιο μπορεί ακόμη να παραχθεί με [[Αντίδραση σύνθεσης|ολική σύνθεση]], δηλαδή απευθείας από τα χημικά στοιχεία από τα οποία προέρχεται, μεταλλικό σκάνδιο και διχλώριο (Cl<sub>2</sub>):<ref>Webelements: [http://www.webelements.com/scandium/chemistry.html Scandium Chemistry]</ref>
<div style="text-align: center;">
<math>
\mathrm{
2Sc + 3Cl_2 \xrightarrow{} 2ScCl_3}
</math>
</div>

'''Μέθοδος 7<sup>η</sup>'''

Τέλος είναι δυνατό να παραχθεί το χλωριούχο σκάνδιο με αντίδραση ανάμεσα σε οξείδιο του σκανδίου και διχλώριο, εξαιτίας της χαμηλής σταθερότητας του ενδιάμεσα σχηματιζόμενου οξυχλωριούχου σκανδίου (ScOCl):
<ref name="Transportreaktionen">{{Literatur|Autor=Michael Binnewies, Robert Glaum, Marcus Schmidt, Peer Schmidt|Titel=Chemische Transportreaktionen|Verlag=De Gruyter|ISBN=978-3-11-024897-5|Jahr=2011|Online={{Google Buch
  | BuchID = geYZMeDvRpIC
  | Seite = 177
  }}|Seiten=177}}</ref>
<div style="text-align: center;">
<math>
\mathrm{
2Sc_2O_3 + 6Cl_2 \xrightarrow{} 4ScCl_3 + 3O_2}
</math>
</div>

== Δομή ==
Το χλωριούχο σκάνδιο [[κρύσταλλος|κρυσταλλώνεται]] στο μοτίβο του [[τριιωδιούχο βισμούθιο|τριιωδιούχου βισμουθίου]] BiI<sub>3</sub>, που δηλαδή αποτελείται από [[οκτάεδρο|οκταεδρικά]] κέντρα σκανδίου.<ref>Crystal Structure of ScCl<sub>3</sub> Refined from Powder Neutron Diffraction Data, Fjellvåg, H., Karen, P., Acta Chemica Scandinavica, 48, 294-297, {{doi|10.3891/acta.chem.scand.48-0294}}</ref> Το μονομερικό χλωριούχο σκάνδιο είναι το επικρατόν [[χημικό είδος]] στην κατάσταση των ατμών, ενώ το διμερικό (Sc<sub>2</sub>Cl<sub>6</sub>) βρίσκεται σε [[Αναλογία (μαθηματικά)|αναλογία]] περίπου 8%.<ref name = "Haaland">Haaland A., Martinsen K-G, Shorokhov D.J, Girichev G.V., Sokolov V.I, J. Chem. Soc., Dalton Trans., 1998, 2787 - 2792, {{doi|10.1039/a803339k}}</ref> Το [[φασματοσκοπία|φάσμα]] [[περίθλαση]]ς [[ηλεκτρόνιο|ηλεκτρονίων]] δείχνει ότι το μονομερές είναι [[επίπεδο]], ενώ το διμερές έχει δύο (2) [[άτομο|άτομα]] χλωρίου σε θέση «γέφυρας», με κάθε άτομο σκανδίου να έχει αριθμό συναρμογής 4.<ref name = "Haaland"/>
== Αντιδράσεις ==
Το χλωριούχο σκάνδιο διαλύεται στο νερό δίνοντας εξαένυδρα [[ιόν]]τα {[Sc(H<sub>2</sub>O)<sub>6</sub>]}<sup>3+</sup>. Στην πραγματικότητα, δείγματα χλωριούχου σκανδίου μετατρέπονται στην εξαένυδρη μορφή μετά από έκθεσή τους στον [[ατμόσφαιρα της Γης|ατμοσφαιρικό αέρα]] (γιατί περιέχει [[υγρασία]]). Η δομή του εξαένυδρου χλωριούχου σκανδίου είναι trans-[ScCl<sub>2</sub>(H<sub>2</sub>O)<sub>4</sub>]Cl·2H<sub>2</sub>O.<ref>The Rare Earth Elements, Fundamentals and Applications
David A. Atwood, 2012, John Wiley & Sons Inc, {{ISBN|9781119950974}}</ref> Με το [[τετραϋδροφουράνιο]] (THF) ως λιγότερο βασικό συναρμοτή, το χλωριούχο σκάνδιο δίνει το σύμπλοκο ScCl<sub>3</sub>(THF)<sub>3</sub>, με τη μορφή λευκών κρυστάλλων. Αυτό το ευδιάλυτο στο THF χρησιμοποιείται για τη σύνθεση οργανοσκανδιακών ενώσεων.<ref>Manzer, L. E., "Tetrahydrofuran Complexes of Selected Early Transition Metals", Inorganic Syntheses, 1982, volume 21, page 135-40.{{DOI|10.1002/9780470132524.ch31}}</ref> Το χλωριούχο σκάνδιο μετατρέπεται στο δωδεκυλοθειικό του [[άλας]] που ερευνήθηκε ως [[καταλύτης]] σε [[χημική αντίδραση|χημικές αντιδράσεις]] παρόμοιες με τις αλδολικές.<ref>{{cite journal|doi=10.1016/S0040-4020(99)00642-0|title=Effects of Lewis acid-surfactant-combined catalysts on aldol and Diels-Alder reactions in water|url=https://archive.org/details/sim_tetrahedron_1999-09-10_55_37/page/n71|journal=Tetrahedron|volume=55|issue=37|pages=11203–11208|year=1999|last1=Manabe|first1=Kei|last2=Mori|first2=Yuichiro|last3=Kobayashi|first3=Shū}}</ref>

Μερικά παραδείγματα αντιδράσεων του χλωριούχου σκανδίου είναι τα ακόλουθα:

'''Αντίδραση #1'''

Ολική αφυδάτωση της εξαένυδρης μορφής:
<div style="text-align: center;">
<math>
\mathrm{
ScCl_3\cdot 6H_2O \xrightarrow[HCl]{<100^oC} ScCl_3+6H_2O}
</math>
</div>

'''Αντίδραση #2'''

Σχηματισμός τριένυδρης μορφής με μερική αφυδάτωση της εξαένυδρης:
<div style="text-align: center;">
<math>
\mathrm{
ScCl_3\cdot 6H_2O \xrightarrow{100^oC} ScCl_3\cdot 3H_2O + 3H_2O}
</math>
</div>

'''Αντίδραση #3'''

Σχηματισμός διυδροξυχλωροσκανδίου με θερμική διάσπαση της τριένυδρης μορφής:
<div style="text-align: center;">
<math>
\mathrm{
ScCl_3\cdot 3H_2O \xrightarrow{>100^oC} Sc(OH)_2Cl + 2HCl+H_2O}
</math>
</div>

'''Αντίδραση #4'''

Σχηματισμός οξυχλωριούχου σκανδίου με θερμική διάσπαση του διυδροξυχλωροσκανδίου:
<div style="text-align: center;">
<math>
\mathrm{
Sc(OH)_2Cl \xrightarrow{250^oC} ScOCl + H_2O}
</math>
</div>

'''Αντίδραση #5'''

Σχηματισμός διχλωρυδροξυσκανδίου με [[υδρόλυση]]:
<div style="text-align: center;">
<math>
\mathrm{
ScCl_3+ 6H_2O \xrightarrow{100^oC} ScCl_2(OH)+HCl}
</math>
</div>

'''Αντίδραση #6'''

Σχηματισμός υδροξειδίου του σκανδίου με [[Βάση|αλκαλική]] υδρόλυση:
<div style="text-align: center;">
<math>
\mathrm{
ScCl_3+ 3NaOH \xrightarrow{} Sc(OH)_3+3NaCl}
</math>
</div>

'''Αντίδραση #7'''

Σχηματισμός [[Φθοριούχο σκάνδιο|φθοριούχου σκανδίου]] (ScF<sub>3</sub>) με επίδραση [[Υδροφθορικό οξύ|υδροφθορικού οξέος]] (HF):
<div style="text-align: center;">
<math>
\mathrm{
ScCl_3+ 3HF \xrightarrow{} ScF_3 \downarrow +3HCl}
</math>
</div>

'''Αντίδραση #8'''

Σχηματισμός εξαχλωροσκανδιούχου καλίου {K<sub>3</sub>[ScCl<sub>6</sub>]} με [[χλωριούχο κάλιο]] (KCl):
<div style="text-align: center;">
<math>
\mathrm{
ScCl_3+ 3KCl \xrightarrow{770-820^oC} K_3[ScCl_6]}
</math>
</div>

'''Αντίδραση #9'''

Σχηματισμός ένυδρου συμπλόκου με [[Τριχλωριούχος χρυσός|τριχλωριούχο χρυσό]] (AuCl<sub>3</sub>):
<div style="text-align: center;">
<math>
\mathrm{
3ScCl_3+ 2AuCl_3+21H_2O \xrightarrow{} 3ScCl_3\cdot2AuCl_3\cdot21H_2O}
</math>
</div>

=== Αναγωγή ===
Το χλωριούχο σκάνδιο χρησιμοποιήθηκε από τους Φίσερ και συνεργάτες, που πρώτοι παρασκεύασαν [[Μέταλλα|μεταλλικό]] σκάνδιο με [[ηλεκτρόλυση]] ευτηκτικού [[Τήξη|τήγματος]] χλωριούχου σκανδίου, μαζί με κάποια άλλα άλατα, στους 700-800&nbsp;°C.<ref name="Fischer1937">{{cite journal|title=Über das metallische Scandium|journal=[[Zeitschrift für anorganische und allgemeine Chemie]]|volume=231|issue=1–2|year=1937|pages=54–62|first=Werner|last=Fischer|author2=Brünger, Karl|author3=Grieneisen, Hans|doi=10.1002/zaac.19372310107}}</ref> Το τριχλωριούχο σκάνδιο αντιδρά με το μεταλλικό σκάνδιο, δίνοντας έναν αριθμό από χλωρίδια στα οποία το σκάνδιο έχει [[Αριθμός οξείδωσης|αριθμό οξείδωσης]] <+3. Συγκεκριμένα δίνει τα ακόλουθα χλωρίδια του σκανδίου:

# Μονοχλωριούχο σκάνδιο (ScCl), με αριθμό οξείδωσης σκανδίου +1.
# Δεκαχλωριούχο επτασκάνδιο (Sc<sub>7</sub>Cl<sub>10</sub>), με αριθμό οξείδωσης σκανδίου +10/7.
# Τριχλωριούχο δισκάνδιο (Sc<sub>2</sub>Cl<sub>3</sub>), με αριθμό οξείδωσης σκανδίου +3/2.
# Οκταχλωριούχο πεντασκάνδιο (Sc<sub>5</sub>Cl<sub>8</sub>), με αριθμό οξείδωσης σκανδίου +8/5.
# Δωδεκαχλωριούχο επτασκάνδιο (Sc<sub>7</sub>Cl<sub>12</sub>), με αριθμό οξείδωσης σκανδίου +12/7.<ref name="Greenwood" /><ref>{{cite journal|last=Corbett|first=J.D.|year=1981|title=Extended metal-metal bonding in halides of the early transition metals|journal=Acc. Chem. Res.|volume=14|issue=8|pages=239–246|doi=10.1021/ar00068a003}}</ref>

Επίσης, για παράδειγμα η [[Οξειδοαναγωγή|αναγωγή]] τριχλωριούχου σκανδίου με μεταλλικό σκάνδιο, παρουσία [[Χλωριούχο καίσιο|χλωριούχου καισίου]] (CsCl) δίνει τριχλωροσκανδιούχο καίσιο (CsScCl<sub>3</sub>), που περιέχει γραμμικές αλυσίδες με σύνθεση Sc<sup>II</sup>Cl<sub>3</sub><sup>−</sup>, το οποίο περιέχει [[Οκτάεδρο|οκτάεδρα]] που μοιράζονται [[Επίπεδο|επίπεδα]] Sc<sup>II</sup>Cl<sub>6</sub>.<ref name="MeyerCorbett1981">{{cite journal|last1=Meyer|first1=Gerd.|last2=Corbett|first2=John D.|title=Reduced ternary halides of scandium: RbScX3 (X = chlorine, bromine) and CsScX3 (X = chlorine, bromine, iodine)|journal=Inorganic Chemistry|volume=20|issue=8|year=1981|pages=2627–2631|issn=0020-1669|doi=10.1021/ic50222a047}}</ref>

#

== Εφαρμογές ==
Το χλωριούχο σκάνδιο χρησιμοποιήθηκε σε κάποιους [[Λαμπτήρας πυράκτωσης|λάμπτήρες αλογόνου]], σε [[Οπτική ίνα|οπτικές ίνες]], σε [[Ηλεκτρονική|ηλεκτρονικά]] [[Κεραμικό υλικό|κεραμικά]] και σε [[λέιζερ]].<ref>Metal Suppliers Online. (2000). [http://www.suppliersonline.com/research/Charts/periodic/021Scandium.asp Scandium Chloride]</ref>

== Ρωσικές πηγές ==

* Химическая энциклопедия / Редкол.: Кнунянц И.Л. и др.. — <abbr>М.</abbr>: Советская энциклопедия, 1995. — Т. 4. — 639 с. — ISBN 5-82270-092-4.
* Справочник химика / Редкол.: Никольский Б.П. и др.. — 2-е изд., испр. — М.-Л.: Химия, 1966. — Т. 1. — 1072 с.
* Справочник химика / Редкол.: Никольский Б.П. и др.. — 3-е изд., испр. — <abbr>Л.</abbr>: Химия, 1971. — Т. 2. — 1168 с.
* ''Лидин Р.А. и др.'' Химические свойства неорганических веществ: Учеб. пособие для вузов. — 3-е изд., испр. — <abbr>М.</abbr>: Химия, 2000. — 480 с. — ISBN 5-7245-1163-0.
* ''Рипан Р., Четяну И.'' Неорганическая химия. Химия металлов. — <abbr>М.</abbr>: Мир, 1972. — Т. 2. — 871 с.

== Παρατηρήσεις, υποσημειώσεις και αναφορές ==
<references />

{{Ενώσεις σκανδίου}}
{{Ανόργανες ενώσεις χλωρίου}}
{{Δυαδικά χλωρίδια}}

[[Κατηγορία:Ενώσεις σκανδίου]]
[[Κατηγορία:Χλωρίδια]]