Μεθανοϋλιωδίδιο

Το μεθανοϋλιωδίδιο ή φορμυλιωδίδιο (formyl iodide) με χημικό τύπο HCOΙ είναι ένα ακυλαλογονίδιο.

Δομή

Το μόριο του μεθανοϋλοβρωμίδιου είναι επίπεδο, τριγωνικό, με το άτομο του άνθρακα στο κέντρο και τα υπόλοιπα άτομα στις κορυφές.

Δεσμοί
Δεσμός	τύπος δεσμού	ηλεκτρονική δομή	Μήκος δεσμού	Ιονισμός
C-H	σ	2sp2-1s	107 pm	3% C- H+
C=O	σ	2sp2-2sp2	134 pm	19% C+ O-
	π	2p-2p
C-I	σ	2sp2-5sp3	213,2 pm	5‰ C+ I-
Στατιστικό ηλεκτρικό φορτίο
O	-0,38
I	-0,005
H	+0,03
C	+0,355

Παραγωγή

1. Με επίδραση ιωδιωτικών μέσων σε μεθανικό οξύ παράγεται μεθανοϋλοϊωδίδιο:: Με τριιωδιούχο φωσφόρο PI₃:

$\mathrm{3}\mathrm{H}\mathrm{C}\mathrm{O}\mathrm{O}\mathrm{H}\mathrm{+}\mathrm{P}{\mathrm{I}}_{\mathrm{3}}\stackrel{}{\to }\mathrm{3}\mathrm{H}\mathrm{C}\mathrm{O}\mathrm{I}\mathrm{+}{\mathrm{H}}_{\mathrm{3}}\mathrm{P}{\mathrm{O}}_{\mathrm{3}}$

2. Με επίδραση μεθανικού νατρίου (HCOONa) σε βενζοϋλοϊωδίδιο (PhCOI)

$\mathrm{H}\mathrm{C}\mathrm{O}\mathrm{O}\mathrm{N}\mathrm{a}\mathrm{+}\mathrm{P}\mathrm{h}\mathrm{C}\mathrm{O}\mathrm{I}\stackrel{}{\to }\mathrm{H}\mathrm{C}\mathrm{O}\mathrm{I}\mathrm{+}\mathrm{P}\mathrm{h}\mathrm{C}\mathrm{O}\mathrm{O}\mathrm{N}\mathrm{a}$

Χημικές ιδιότητες και παράγωγα

Αυτοδιάσπαση

$\mathrm{H}\mathrm{C}\mathrm{O}\mathrm{I}\stackrel{}{\to }\mathrm{H}\mathrm{I}\mathrm{+}\mathrm{C}\mathrm{O}$

Υδρόλυση

• Με υδρόλυση μετατρέπεται σε μεθανικό οξύ

$\mathrm{H}\mathrm{C}\mathrm{O}\mathrm{I}\mathrm{+}{\mathrm{H}}_{\mathrm{2}}\mathrm{O}\stackrel{}{\to }\mathrm{H}\mathrm{C}\mathrm{O}\mathrm{O}\mathrm{H}\mathrm{+}\mathrm{H}\mathrm{I}$

Αλκοόλυση

• Με επίδραση αλκοόλης (ROH) μετατρέπεται σε μεθανικό μεθυλεστέρα

$\mathrm{H}\mathrm{C}\mathrm{O}\mathrm{I}\mathrm{+}\mathrm{R}\mathrm{O}\mathrm{H}\stackrel{}{\to }\mathrm{H}\mathrm{C}\mathrm{O}\mathrm{O}\mathrm{R}\mathrm{+}\mathrm{H}\mathrm{I}$

Αμμωνιόλυση

Με επίδραση αμμωνίας (NH₃) μετατρέπεται σε μεθαναμίδιο:

$\mathrm{H}\mathrm{C}\mathrm{O}\mathrm{I}\mathrm{+}\mathrm{2}\mathrm{N}{\mathrm{H}}_{\mathrm{3}}\stackrel{}{\to }\mathrm{H}\mathrm{C}\mathrm{O}\mathrm{N}{\mathrm{H}}_{\mathrm{2}}\mathrm{+}\mathrm{N}{\mathrm{H}}_{\mathrm{4}}\mathrm{I}$

Αμινόλυση

1. Με επίδραση πρωτοταγών αμινών (RNH₂) μετατρέπεται σε μεθαναλκυλαμίδιο:

$\mathrm{H}\mathrm{C}\mathrm{O}\mathrm{I}\mathrm{+}\mathrm{R}\mathrm{N}{\mathrm{H}}_{\mathrm{2}}\stackrel{}{\to }\mathrm{H}\mathrm{C}\mathrm{O}\mathrm{N}\mathrm{H}\mathrm{R}\mathrm{+}\mathrm{H}\mathrm{I}$

2. Με επίδραση δευτεροταγών αμινών (RNHR΄) μετατρέπεται σε μεθανοδιαλκυλαμίδιο:

$\mathrm{H}\mathrm{C}\mathrm{O}\mathrm{I}\mathrm{+}\mathrm{R}\mathrm{N}\mathrm{H}\mathrm{R}\stackrel{}{´}\stackrel{}{\to }\mathrm{H}\mathrm{C}\mathrm{O}\mathrm{N}\mathrm{(}\mathrm{R}\mathrm{)}\mathrm{R}\stackrel{}{´}\mathrm{+}\mathrm{H}\mathrm{I}$

Επίδραση καρβονικού άλατος

Με επίδραση μεθανικού νατρίου μετατρέπεται σε ανυδρίτη μεθανικού οξέος:

$\mathrm{H}\mathrm{C}\mathrm{O}\mathrm{I}\mathrm{+}\mathrm{H}\mathrm{C}\mathrm{O}\mathrm{O}\mathrm{N}\mathrm{a}\stackrel{}{\to }\mathrm{H}\mathrm{C}{\mathrm{O}}_{\mathrm{3}}\mathrm{C}\mathrm{H}\mathrm{+}\mathrm{N}\mathrm{a}\mathrm{I}$

Επίδραση αρωματικών ενώσεων

Φορμυλιώνει αρωματικών ενώσεων κατά Friedel-Crafts. Π.χ. από βενζόλιο παράγεται βενζαλδεΰδη:

$\mathrm{H}\mathrm{C}\mathrm{O}\mathrm{I}\mathrm{+}\mathrm{P}\mathrm{h}\mathrm{H}\stackrel{Fe{I}_3}{\to }\mathrm{P}\mathrm{h}\mathrm{C}\mathrm{H}\mathrm{O}\mathrm{+}\mathrm{H}\mathrm{I}$

Παραγωγή οργανομαγνησιακής ένωσης

Με επίδραση μαγνησίου, παρουσία άνυδρου διαιθυλαιθέρα (|Et₂O|), παράγεται φορμυλομαγνησιοϊωδίδιο:

$\mathrm{H}\mathrm{C}\mathrm{O}\mathrm{I}\mathrm{+}\mathrm{M}\mathrm{g}\stackrel{|E{t}_{2}O|}{\to }\mathrm{H}\mathrm{C}\mathrm{O}\mathrm{M}\mathrm{g}\mathrm{I}$

Αναγωγή

1. Με καταλυτική υδρογόνωση παράγεται μεθανάλη ή και μεθανόλη

$\mathrm{H}\mathrm{C}\mathrm{O}\mathrm{I}\mathrm{+}{\mathrm{H}}_{\mathrm{2}}\underset{-HI}{\overset{Ni}{\to }}\mathrm{H}\mathrm{C}\mathrm{H}\mathrm{O}\underset{+H_2}{\overset{Ni}{\to }}\mathrm{C}{\mathrm{H}}_{\mathrm{3}}\mathrm{O}\mathrm{H}$

2. Με LiAlH₄ ή NaBH₄ παράγεται απευθείας μεθανόλη::

$\mathrm{2}\mathrm{H}\mathrm{C}\mathrm{O}\mathrm{I}\mathrm{+}\mathrm{L}\mathrm{i}\mathrm{A}\mathrm{l}{\mathrm{H}}_{\mathrm{4}}\stackrel{}{\to }\mathrm{L}\mathrm{i}\mathrm{[}\mathrm{A}\mathrm{l}\mathrm{(}\mathrm{C}{\mathrm{H}}_{\mathrm{3}}\mathrm{O}{\mathrm{)}}_{\mathrm{2}}{\mathrm{I}}_{\mathrm{2}}\mathrm{]}\stackrel{+2H_{2}O}{\to }\mathrm{2}\mathrm{C}{\mathrm{H}}_{\mathrm{3}}\mathrm{O}\mathrm{H}\mathrm{+}\mathrm{L}\mathrm{i}\mathrm{[}\mathrm{A}\mathrm{l}\mathrm{(}\mathrm{O}\mathrm{H}{\mathrm{)}}_{\mathrm{2}}{\mathrm{I}}_{\mathrm{2}}\mathrm{]}$

Επίδραση διαζωμεθανίου

Με επίδραση διαζωμεθανίου παράγεται τελικά αιθανικό οξύ:

$\mathrm{H}\mathrm{C}\mathrm{O}\mathrm{I}\mathrm{+}\mathrm{C}{\mathrm{H}}_{\mathrm{2}}{\mathrm{N}}_{\mathrm{2}}\stackrel{-HI}{\to }\mathrm{H}\mathrm{C}\mathrm{O}\mathrm{C}\mathrm{H}{\mathrm{N}}_{\mathrm{2}}\underset{-N_2}{\overset{A{g}_{2}O}{\to }}\mathrm{C}{\mathrm{H}}_{\mathrm{2}}\mathrm{=}\mathrm{C}\mathrm{O}\stackrel{+H_{2}O}{\to }\mathrm{C}{\mathrm{H}}_{\mathrm{3}}\mathrm{C}\mathrm{O}\mathrm{O}\mathrm{H}$

Παραγωγή μεθανοϋλοφθοριδίου

Με επίδραση Hg₂F₂ σε μεθανοϋλοϊωδίδιο παράγεται μεθανοϋλοφθορίδιο:

$\mathrm{H}\mathrm{C}\mathrm{O}\mathrm{I}\mathrm{+}\mathrm{H}{\mathrm{g}}_{\mathrm{2}}{\mathrm{F}}_{\mathrm{2}}\stackrel{}{\to }\mathrm{H}\mathrm{C}\mathrm{O}\mathrm{F}\mathrm{+}\mathrm{H}{\mathrm{g}}_{\mathrm{2}}{\mathrm{I}}_{\mathrm{2}}\mathrm{\downarrow }$

Πηγές

• Γ. Βάρβογλη, Ν. Αλεξάνδρου, Οργανική Χημεία, Αθήνα 1972
• Α. Βάρβογλη, «Χημεία Οργανικών Ενώσεων», παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1991
• SCHAUM'S OUTLINE SERIES, ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ, Μτφ. Α. Βάρβογλη, 1999
• Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982
• Δημήτριου Ν. Νικολαΐδη: Ειδικά μαθήματα Οργανικής Χημείας, Θεσσαλονίκη 1983.