Προπαδιενυλιδένιο

Το προπαδιενυλιδένιο (συστηματικά ονομάζεται 1λ²-προπαδιένιο) είναι οργανικό δυαδικό χημικό είδος με μοριακό τύπο C₃H₂ (γράφεται επίσης [:C=C=CH₂]). Πιο συγκεκριμένα, είναι οργανική ρίζα της τάξης των καρβενίων. Στη Γη έχει βρεθεί μόνο σε εργαστήρια, αλλά ωστόσο ανακαλύφθηκε ότι υπάρχει φυσικά στην διαστρική ύλη, όπου το κυκλικό ισομερές του, κυκλοπροπενυλιδένιο βρίσκεται σε υψηλότερη συγκέντρωση, περίπου κατά 10 φορές.

Παραγωγή

• Στις παρακάτω αντιδράσεις, εκτός από τη φωτοχημική διάσπαση, μπορεί να χρησιμοποιηθεί επίσης η θερμική διάσπαση, ή η χρήση φωτοηλεκτροχημικώς ευαίσθητων αντιδραστηρίων, όπως η βενζοφαινόνη, ως καταλύτες.

Με απόσπαση υδραλογόνου

Το προπαδιενυλιδένιο μπορεί να παραχθεί με απόσπαση υδραλογόνου από 3-αλοπροπαδιένιο, συνήθως 3-χλωροπροπαδιένιο. Η αντίδραση μπορεί να πραγματοποιηθεί με επίδραση υδροξειδίου του καλίου ή και φωτοχημικά:

$\mathrm{C}{\mathrm{H}}_{\mathrm{2}}\mathrm{=}\mathrm{C}\mathrm{=}\mathrm{C}\mathrm{H}\mathrm{C}\mathrm{l}\mathrm{+}\mathrm{K}\mathrm{O}\mathrm{H}\stackrel{}{\to }\mathrm{[}\mathrm{C}{\mathrm{H}}_{\mathrm{2}}\mathrm{=}\mathrm{C}\mathrm{=}\mathrm{C}\mathrm{:}\mathrm{]}\mathrm{+}\mathrm{K}\mathrm{C}\mathrm{l}\mathrm{+}{\mathrm{H}}_{\mathrm{2}}\mathrm{O}$

ή

$\mathrm{C}{\mathrm{H}}_{\mathrm{2}}\mathrm{=}\mathrm{C}\mathrm{=}\mathrm{C}\mathrm{H}\mathrm{C}\mathrm{l}\stackrel{hv}{\to }\mathrm{[}\mathrm{C}{\mathrm{H}}_{\mathrm{2}}\mathrm{=}\mathrm{C}\mathrm{=}\mathrm{C}\mathrm{:}\mathrm{]}\mathrm{+}\mathrm{H}\mathrm{C}\mathrm{l}$

Με απόσπαση ιωδίου

Το προπαδιενυλιδένιο μπορεί να παραχθεί με απόσπαση ιωδίου από 3,3-διιωδοπροπαδιενίου με μεταλλικό ψευδάργυρο, παρουσία χαλκού, ως καταλύτη:

$\mathrm{C}{\mathrm{H}}_{\mathrm{2}}\mathrm{=}\mathrm{C}\mathrm{=}\mathrm{C}{\mathrm{I}}_{\mathrm{2}}\mathrm{+}\mathrm{Z}\mathrm{n}\stackrel{Cu}{\to }\mathrm{[}\mathrm{C}{\mathrm{H}}_{\mathrm{2}}\mathrm{=}\mathrm{C}\mathrm{=}\mathrm{C}\mathrm{:}\mathrm{]}\mathrm{+}\mathrm{Z}\mathrm{n}{\mathrm{I}}_{\mathrm{2}}$

• Όταν παράγεται με αυτήν τη μέθοδο ευνοεί σχεδόν εκλεκτικά, στη συνέχεια, την παραγωγή κυκλικών ενώσεων, όταν μετέχει σε αντιδράσεις προσθήκης σε πολλαπλούς δεσμούς.

Με απόσπαση αζώτου

Το προπαδιενυλιδένιο μπορεί να παραχθεί με φωτοχημική απόσπαση αζώτου από το 3,3-διαζωπροπαδιένιο ή την ισομερή του αιθενυλιδενοδιαζιρίνη:

$\mathrm{C}{\mathrm{H}}_{\mathrm{2}}\mathrm{=}\mathrm{C}\mathrm{=}\mathrm{C}{\mathrm{N}}_{\mathrm{2}}\stackrel{hv}{\to }\mathrm{[}\mathrm{C}{\mathrm{H}}_{\mathrm{2}}\mathrm{=}\mathrm{C}\mathrm{=}\mathrm{C}\mathrm{:}\mathrm{]}\mathrm{+}{\mathrm{N}}_{\mathrm{2}}$

Με απόσπαση μονοξειδίου του άνθρακα

Το προπαδιενυλιδένιο μπορεί να παραχθεί με φωτοχημική απόσπαση μονοξειδίου του άνθρακα (CO) από την βουτατριενόνη (CH₂=C=C=CO):

$\mathrm{C}{\mathrm{H}}_{\mathrm{2}}\mathrm{=}\mathrm{C}\mathrm{=}\mathrm{C}\mathrm{=}\mathrm{C}\mathrm{O}\stackrel{hv}{\to }\mathrm{[}\mathrm{C}{\mathrm{H}}_{\mathrm{2}}\mathrm{=}\mathrm{C}\mathrm{=}\mathrm{C}\mathrm{:}\mathrm{]}\mathrm{+}\mathrm{C}\mathrm{O}$

Πηγές

• Γ. Βάρβογλη, Ν. Αλεξάνδρου, Οργανική Χημεία, Αθήνα 1972
• Α. Βάρβογλη, «Χημεία Οργανικών Ενώσεων», παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1991
• SCHAUM'S OUTLINE SERIES, ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ, Μτφ. Α. Βάρβογλη, 1999
• Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982

Αναφορές και σημειώσεις

Πρότυπο:Υδρογονάνθρακες Πρότυπο:Portal bar