Δισιλένιο

Το δισιλένιο ή τετραϋδρίδιο του διπυριτίου (αγγλικά: disilene) είναι ανόργανη ομοιοπολική χημική ένωση, που περιέχει πυρίτιο και υδρογόνο, και έχει μοριακό τύπο Si₂H₄, αν και παριστάνεται συχνά και με τον ημισυντακτικό τύπο SiH₂SiH₂. Αποτελεί το πυριτιούχο ανάλογο του αιθενίου. Τυπικά, η ονομασία δισιλένιο αναφέρεται ειδικότερα σε ένα πρωτοτροπικό ταυτομερές της ένωσης. Αποτελεί το απλούστερο σιλένιο, που με τη σειρά τους αποτελούν τα πυριτιούχα ανάλογα των αλκενίων. Σε μέρος της χημικής βιβλιογραφίας στα σιλένια συμπεριλαμβάνονται και ενώσεις που περιέχουν χημικούς δεσμούς Si=C.

Ο όρος δισιλένιο μπορεί, ακόμη να αναφέρεται, όχι μόνο στη «μητρική» ένωση, αλλά και σε άλλες «θυγατρικές» ενώσεις με γενικό τύπο SiR₂=SiR₂, όπου τα R, που δεν είναι αναγκαστικά τα ίδια, μπορεί να είναι υδρογόνο, αλογόνο, ή μονοσθενείς ανόργανες και οργανικές ρίζες. Επίσης δύο R μπορεί να αντικατασταθούν από μια δισθενή ρίζα, αντιστοίχως, σχηματίζοντας έτσι και ετεροκυκλικά δισιλένια.

Δεσμολογία και ιδιότητες

 Το μόριο του δισιλενίου περιέχει ένα διπλό δεσμό Si=Si και τέσσερεις (4) ισοδύναμους δεσμούς Si-H. Αντίθετα από το αιθένιο, το δισιλένιο είναι κινητικά ασταθές, εξαιτίας αντίδρασης ταυτομερισμού μεταξύ δύο (2) σχεδόν ισότιμων ενεργειακά ταυτομερών: του (μ²-Η)δισιλένιου και του δισιλανυλιδένιου.

Δομή τετραμεσιτυλοδισιλένιου.

Οργανοδισιλένια

Δισιλένια με στερεοχημικά ογκώδεις υποκαταστἀτες είναι απομονώσιμα και έχουν καλά χαρακτηριστεί, αν και (προς το παρόν) έχουν κυρίως ακαδημαϊκό ενδιαφέρον. Το πρώτο σταθεροποιημένο διλένιο ήταν το τετραμεσιτυλοδισιλένιο [ (C₆H₂Me₃)₂Si=(C₆H₂Me₃)₂. Το μήκος δεσμού Si=Si σε αυτό το μόριο είναι 215 pm, δηλαδή περίπου 10% βραχύτερο από το τυπικό μήκος απλού δεσμού Si-Si. Η ομάδα ατόμων Si₂C₄ είναι σχεδόν ομοεπίπεδη. Αυτά τα χημικά είδη (δηλαδή τα δισιλένια) παράγονται τυπικά με αναγωγή των αντίστοιχων διαλοσιλανίων. Για παράδειγμα:

$\mathrm{2}{\mathrm{R}}_{\mathrm{2}}\mathrm{S}\mathrm{i}\mathrm{C}{\mathrm{l}}_{\mathrm{2}}\mathrm{+}\mathrm{4}\mathrm{N}\mathrm{a}\stackrel{}{\to }{\mathrm{R}}_{\mathrm{2}}\mathrm{S}\mathrm{i}\mathrm{=}\mathrm{S}\mathrm{i}{\mathrm{R}}_{\mathrm{2}}\mathrm{+}\mathrm{4}\mathrm{N}\mathrm{a}\mathrm{C}\mathrm{l}$

Μια εναλλακτική μέθοδος περιλαμβάνει φωτόλυση των αντίστοιχων τρισιλιρανίων. Όταν οι υποκαταστάτες δεν είναι ογκώδεις, τότε προκύπτουν παραπροϊόντα από κυκλικά ή και πολυμερικά πολυσιλάνια.

Σύμφωνα με μια μελέτη παρασκευάστηκε ένα δισιλένιο με ενδομοριακό ζευγάρωμα διβρωμοσιλανίου με γραφιτικό κάλιο (KC₈). Ο διπλός δεσμός σε αυτήν την ένωση μετρήθηκε (με κρυσταλλογραφία ακτίνων X) σε 227 pm και οι trans γωνίες κάμψης μετρήθηκαν 33° και 31°:

Επιπρόσθετα σε αυτό, οι υποκαταστάτες γύρω από το δεσμό Si-Si περιστράφηκαν κατά 43°. Το δισιλένιο (αυτό) ισομερίζεται σε μια τετρακυκλική ένωση όταν θερμανθεί στους 110 °C σε ξυλένιο, αποδίδοντας την ενέργεια παραμόρφωσής της.