Μεθυλοπροπανάλη

Από testwiki
Αναθεώρηση ως προς 00:06, 5 Φεβρουαρίου 2025 από τον imported>Aurilios (μ. επιμέλεια)
(διαφορά) ← Παλαιότερη αναθεώρηση | Τελευταία αναθεώρηση (διαφορά) | Νεότερη αναθεώρηση → (διαφορά)
Μετάβαση στην πλοήγηση Πήδηση στην αναζήτηση

Πρότυπο:Πληροφορίες χημικής ένωσης

Η μεθυλοπροπανάλη ή ισοβουτυραλδεΰδη (Πρότυπο:Lang-en) είναι οργανική χημική ένωση, που περιέχει άνθρακα, Οξυγόνο και Υδρογόνο, με μοριακό τύπο C4H8O, αν και συχνά γράφεται πιο αναλυτικά ως (CH3)2CHCHO ή και (συντομογραφικά) iPrCHO. Είναι μια από τις αλδεΰδες. Πιο συγκεκριμένα, η μεθυλοπροπανάλη είναι μια αλδεΰδη, ισομερής της βουτανάλης[1]. Η μεθυλοπροπανάλη συμπαράγεται συχνά ως παραπροϊόν της υδροφορμυλίωσης προπένιου. Η οσμή της περιγράφηκε ως παρόμοια με αυτή βρεγμένων δημητριακών ή άμυλου. Δίνει την αντίδραση Κανιτζάρο (Cannizaro reaction), παρόλο που έχει α-άτομο υδρογόνου.

Ισομέρεια

Με βάση τον μοριακό της τύπο, C4H8O, έχει τα ακόλουθα εικοσιπέντε (25) ισομερή θέσης:

  1. 1-βουτεν-1-όλη (ελάσσων ταυτομερές της βουτανάλης) με σύντομο συντακτικό τύπο CH3CH2CH=CHOH.
  2. 2-βουτεν-1-όλη ή 3-μεθυλαλλυλική αλκοόλη με σύντομο συντακτικό τύπο CH3CH=CHCH2OH.
  3. 3-βουτεν-1-όλη με σύντομο συντακτικό τύπο CH2=CHCH2CH2OH.
  4. 2-βουτεν-1-όλη (ελάσσων ταυτομερές της βουτανόνης) με σύντομο συντακτικό τύπο CH3CH2C(OH)=CH2.
  5. 2-βουτεν-2-όλη (ελάσσων ταυτομερές της βουτανόνης) με σύντομο συντακτικό τύπο CH3CH=C(OH)CH3.
  6. 3-βουτεν-2-όλη με σύντομο συντακτικό τύπο CH2=CHCH(OH)CH3.
  7. Μεθυλο-1-προπενόλη (ελάσσων ταυτομερές της μεθυλοπροπανάλης) με σύντομο συντακτικό τύπο (CH3)2C=CHOH.
  8. Μεθυλο-2-προπενόλη ή 2-μεθυλαλλυλική αλκοόλη με σύντομο συντακτικό τύπο CH2=C(CH3)CH2OH.
  9. Αιθυλοβινυλαιθέρας ή αιθοξυαιθένιο με σύντομο συντακτικό τύπο CH3CH2OCH=CH2.
  10. Μεθυλο-1-προπενυλαιθέρας ή 1-μεθοξυπροπένιο με σύντομο συντακτικό τύπο CH3OCH=CHCH3.
  11. Μεθυλο-2-προπενυλαιθέρας ή 3-μεθοξυπροπένιο με σύντομο συντακτικό τύπο CH3OCH2CH=CH2.
  12. Μεθυλο(μεθυλοβινυλ)αιθέρας ή 2-μεθοξυπροπένιο με σύντομο συντακτικό τύπο CH3OC(CH3)=CH2.
  13. Βουτανάλη, με ημισυντακτικό τύπο CH3CH2CH2CHO.
  14. Βουτανόνη (κύριο ταυτομερές) της 2-βουτεν-2-όλης και της 2-βουτεν-3-όλης) με σύντομο συντακτικό τύπο CH3CH2COCH3.
  15. Κυκλοβουτανόλη με σύντομο συντακτικό τύπο .
  16. 1-μεθυλοκυκλοπροπανόλη με σύντομο συντακτικό τύπο .
  17. 2-μεθυλοκυκλοπροπανόλη με σύντομο συντακτικό τύπο .
  18. Κυκλοπροπυλομεθανόλη με σύντομο συντακτικό τύπο .
  19. Κυκλοπροπυλομεθυλαιθέρας με σύντομο συντακτικό τύπο .
  20. Οξολάνιο με σύντομο συντακτικό τύπο .
  21. 2-μεθυλοξετάνιο με σύντομο συντακτικό τύπο .
  22. 3-μεθυλοξετάνιο με σύντομο συντακτικό τύπο .
  23. Αιθυλοξιράνιο με σύντομο συντακτικό τύπο .
  24. 2,2-διμεθυλοξιράνιο με σύντομο συντακτικό τύπο .
  25. 2,3-διμεθυλοξιράνιο με σύντομο συντακτικό τύπο .

Παραγωγή

Βιομηχανική

Η συνηθισμένη βιομηχανική μέθοδος παραγωγής είναι με προσθήκη μεθανάλης (CO + H2) σε προπένιο. Η διεργασία ονομάζεται «υδροφορμυλίωση»[2]:

CH3CH=CH2+CO+H210100atm,40oC100oCCoη´Rh(CH3)2CHCHO

  • Τα παραπάνω μέταλλα που αναφέρονται στη θέση του καταλύτη χρησιμοποιούνται με τη μορφή συμπλόκων τους και όχι σε μεταλλική μορφή.
  • Χρειάζεται να χρησιμοποιηθεί ένας σχετικά όχι ογκώδης καταλύτης, για να ευνοηθεί ο σχηματισμός μεθυλοπροπανάλης και όχι της ισομερούς της βουτανάλης.

Αρκετά εκατομμύρια τόνοι μεθυλοπροπανάλης παράγονται ετησίως παγκόσμια[3]. Ισχυρά ορυκτά οξέα καταλύουν την ισομερείωση της μεθυλο-2-προπεν-1-όλης σε μεθυλοπροπανάλη. Μπορεί επίσης να παραχθεί μεθυλοπροπανάλη βιοχημικά, χρησιμοποιώντας γενετικά τροποποιημένα βακτήρια[4].

Άλλες διαθέσιμες μέθοδοι

Με επίδραση ισοπροπυλομαγνησιοαλογονίδιου σε φορμικό εστέρα

Με επίδραση ισοπροπυλομαγνησιοαλογονίδιου σε φορμικό εστέρα[5]:

CH3CHXCH3+Mg|Et2O|CH3CH(MgX)CH3+HCOOR(CH3)2CHCHO+ROMgX

Με μερική οξείδωση μεθυλο-1-προπανόλης

Με μερική οξείδωση μεθυλο-1-προπανόλης, με σχετικά ήπια οξειδωτικά μέσα, όπως το τριοξείδιο του χρωμίου[6]:

3(CH3)2CHCH2OH+2CrO33(CH3)2CHCHO+Cr2O3+3H2O

Με έμμεση μερική αναγωγή μεθυλοπροπανικού οξέος

1. Αρχικά το μεθυλοπροπανικό οξύ μετατρέπεται σε μεθυλοπροπανοϋλοχλωρίδιο[7]:

(CH3)2CHCOOH+SOCl2(CH3)2CHCOCl+SO2+HCl

2. Το μεθυλοπροπανοϋλοχλωρίδιο ανάγεται καταλυτικά άμεσα προς μεθυλοπροπανάλη:

(CH3)2CHCOCl+H2Pd(CH3)2CHCHO+HCl

Με οζονόλυση 2,5-διμεθυλο-3-εξένιου

Με οζονόλυση 2,5-διμεθυλο-4-εξενίου παράγεται τελικά μεθυλοπροπανάλη[8]:

(CH3)2CHCH=CHCH(CH3)2+23O32(CH3)2CHCHO

Με επίδραση υπεριωδικού οξέος σε 2,5-διμεθυλο-3,4-εξανοδιόλη

Με επίδραση υπεριωδικού οξέος σε 2,5-διμεθυλο-3,4-εξανοδιόλη παράγεται μεθυλοπροπανάλη[9]:

(CH3)2CHCH(OH)CH(OH)CH(CH3)2+HIO42(CH3)2CHCHO+HIO3+H2O

Χημικές ιδιότητες και παράγωγα

Οξειδοαναγωγή Canizzaro

Με επίδραση υδροξειδίου του καλίου γίνεται οξειδοαναγωγή Cannizzaro, παρόλο που η μεθυλοπροπανάλη περιέχει α-άτομο υδρογόνου,οπότε παράγεται μεθυλο-1-προπανόλη και μεθυλοπροπανικό κάλιο[10]:

2(CH3)2CHCHO+KOH(CH3)2CHCH<sub>2</sub>OH+(CH3)2CHCOOK

Αναγωγή προς μεθυλο-1-προπανόλη

Μπορεί να αναχθεί προς μεθυλο-1-προπανόλη με τις ακόλουθες μεθόδους[11]

1. Με λιθιοαργιλιοϋδρίδιο (LiAlH4):

4(CH3)2CHCHO+LiAlH4Li[Al((CH3)2CHCH2O)4]+2H2O4(CH3)2CHCH2OH+LiAlO2

2. Με καταλυτική υδρογόνωση:

(CH3)2CHCHO+H2Nieta´Pdeta´Pt(CH3)2CHCH2OH

Αναγωγή προς μεθυλοπροπάνιο

Μπορεί να αναχθεί προς μεθυλοπροπάνιο με τη μέθοδο Wolff-Kishner[12]

(CH3)2CHCHO+NH2NH2H2O(CH3)2CHCH2N=NH+KOH(CH3)3CH+N2

Οξείδωση προς μεθυλοπροπανικό οξύ

Μπορεί να οξειδωθεί προς μεθυλοπροπανικό οξύ[13];

1. Με υπερμαγγανικό κάλιο:

3CH3CH2CH2CHO+2KMnO4+H2SO43CH3CH2CH2COOH+2MnO2+K2SO4+H2O

2. Με τριοξείδιο του χρωμίου:

3(CH3)2CHCHO+2CrO33(CH3)2CHCOOH+Cr2O3

3. Με οξυγόνο:

(CH3)2CHCHO+O2(CH3)2CHCO3H+(CH3)2CHCHO2(CH3)2CHCOOH

4. Με αντιδραστήριο Tollens (αμμωνιακό διάλυμα νιτρικού αργύρου):

(CH3)2CHCHO+Ag2ONH4NO3(CH3)2CHCOOH+2Ag

5. Με αντιδραστήρια Fehling:

(CH3)2CHCHO+CuONH4NO3(CH3)2CHCOOH+Cu2O

  • Οι αντιδράσεις 4-5 παρουσιάζονται απλοποιημένες και χρησιμοποιούνται γενικά για την ανίχνευση αλδεϋδομάδας (-CHO).

Οξείδωση προς μεθυλο-2-υδροξυπροπανάλη

Μπορεί να οξειδωθεί προς μεθυλο-2-υδροξυπροπανάλη με χρήση διοξειδίου του σεληνίου[14]

(CH3)2CHCHO+SeO2(CH3)2C(OH)CHO+Se

Προσθήκη ύδατος

Με προσθήκη ύδατος σε προπανάλη παράγεται, σε χημική ισορροπία, η μη απομονώσιμη ασταθής μεθυλοπροπανοδιόλη-1,1[15]:

(CH3)2CHCHO+H2O(CH3)2CHCH(OH)2

Προσθήκη 1,2-αιθανοδιόλης

Με προσθήκη 1,2-αιθανοδιόλης παράγεται 2-ισοπροπυλο-1,3-διοξολάνιο[16]:

(CH3)2CHCHO+HOCH2CH2OHH+H2O+

Προσθήκη 1,2-αιθανοδιθειόλης

Με προσθήκη 1,2-αιθανοδιθειόλης παράγεται 2-ισοπροπυλο-1,3-διθειολάνιο[16]:

(CH3)2CHCHO+HSCH2CH2SHH+H2O+

+2Ni+2H2(CH3)3CH+CH3CH3+2NiS

Αντιδράσεις με αζωτούχες ενώσεις

Αντιδρά με αρκετά είδη αζωτούχων ενώσεων του γενικού τύπου NH2A, όπου το A μπορεί να είναι υδρογόνο, αλκύλιο, υδροξύλιο, αμινοξάδα και διάφορα άλλα. Με βάση τον γενικό τύπο η γενική αντίδραση είναι η ακόλουθη[17]:

(CH3)2CHCHO+NH2A(CH3)2CHCH=NA+H2O

  • Μερικά σχετικά παραδείγματα αμέσως παρακάτω:

1. Με αμμωνία παράγεται 2-μεθυλο-1-προπανιμίνη. Προκύπτει από την παραπάνω γενική με A = H:

(CH3)2CHCHO+NH3(CH3)2CHCH=NH+H2O

2. Με πρωτοταγείς αμίνες (RNH2) παράγεται Ν-αλκυλομεθυλο-1-προπανιμίνη. Προκύπτει από την παραπάνω γενική με A = R:

(CH3)2CHCHO+RNH2(CH3)2CHH=NR+H2O

3. Με υδροξυλαμίνη παράγεται μεθυλο-1-προπανοξίμη. Προκύπτει από την παραπάνω γενική με A = OH:

(CH3)2CHCHO+NH2OH(CH3)2CHCH=NOH+H2O

4. Με υδραζίνη παράγεται αρχικά 2-μεθυλο-1-προπανυδραζόνη και με περίσσεια προπανάλης δι(μεθυλοπροπυλιδεν)αζίνη. Προκύπτει από την παραπάνω γενική με A = NH2:

(CH3)2CHCHO+NH2NH2H2O(CH3)2CHCH=NNH2+(CH3)2CHCHO(CH3)2CHCH=NN=CHCH(CH3)2

5. Με φαινυλυδραζίνη παράγεαι 1-(μεθυλοπροπυλιδενο)-2-φαινυλυδραζόνη. Προκύπτει από την παραπάνω γενική με A = NHPh::

(CH3)2CHCHO+NH2NHPh(CH3)2CHCH=NNHPh+H2O

6. Με υδραζινομεθαναμίδιο παράγεται (2-(μεθυλοπροπυλιδεν)υδραζινο)μεθαναμίδιο. Προκύπτει από την παραπάνω γενική με A = NCONH2:

(CH3)2CHCHO+H2NNHCONH2(CH3)2CHCH=NNHCONH2+H2O

Συμπύκνωση με δευτεροταγείς αμίνες

Με επίδραση δευτεροταγούς αμίνης (RNHR') παράγεται αρχικά 1-(διαλκυλαμινο)-2-μεθυλο-1-προπανόλη, η οποία στη συνέχεια με αφυδάτωση μπορεί να δώσει Ν,Ν-διαλκυλο-2-μεθυλο-1-προπεν-1-αμίνη[18]:

(CH3)2CHCHO+RNHR´(CH3)2CHCH(OH)N(R)R´π.H2SO4(CH3)2C=CHN(R)R´+H2O

Αλδολική συμπύκνωση

Με επίδραση βάσης έχουμε τη λεγόμενη αλδολική συμπύκνωση, η οποία όταν γίνεται με τον εαυτό της, παράγεται αρχικά 2,2,4-τριμεθυλο-3-υδροξυπεντανάλη, η οποία στη συνέχεια με αφυδάτωση μπορεί να δώσει 2,2,4-τριμεθυλοπεντεν-3-άλη[19]:

2(CH3)2CHCHOOH(CH3)2CHCH(OH)C(CH3)2CHOπ.H2SO4(CH3)2C=CHC(CH3)2CHO+H2O

Συμπύκνωση με «ενεργές» μεθυλενομάδες

Με την επίδραση «ενεργών» μεθυλενομάδων, δηλαδή ενώσεων του γενικού τύπου XCH2Y, όπου X,Y ηλεκτραρνητικές ομάδες όπως π.χ. κυανομάδα (CN), καρβαλκοξυομάδα (COOR), έχουμε την αντίδραση Knoevenagel[20]:

(CH3)2CHCHO+XCH2YOH(CH3)2CHCH=CH(X)Y+H2O

Επίδραση φωσφοροϋλιδίων

Με επίδραση φωσφοροϋλιδίων [Ph3P+C-(R)R'] έχουμε τη λεγόμενη αντίδραση Wittig, με την οποία παράγεται 1,1-διαλκυλο-3-μεθυλο-1-βουτένιο[21]:

(CH3)2CHCHO+Ph3P+C(R)R´(CH3)2CHCH=CH(R)R´+Ph3PO

Προσθήκη διαφόρων πυρηνόφιλων αντιδραστηρίων

Είναι δυνατή η προσθήκη διαφόρων πυρηνόφιλων αντιδραστηρίων στον διπλό δεσμό C=Ο που περιέχει η μεθυλοπροπανάλη. Π.χ.:[22]:

1. Με προσθήκη υδροκυανίου παράγεται αρχικά 3-μεθυλο-2-υδροξυβουτανονιτρίλιο, από το οποίο με υδρόλυση μπορεί να παραχθεί 3-μεθυλο-2-υδροξυβουτανικό οξύ:

(CH3)2CHCHO+HCN(CH3)2CHCH(OH)CN+2H2O(CH3)2CHCH(OH)COONH4+HCl(CH3)2CHCH(OH)COOH+NH4Cl

2. Με προσθήκη όξινου θειικού νατρίου παράγεται μεθυλο-1-υδροξυπροπανοσουλφονικό οξύ-1:

(CH3)2CHCHO+NaHSO3(CH3)2CHCH(OH)SO3Na+HCl(CH3)2CHCH(OH)SO3H+NaCl

3. Με προσθήκη αλκυλομαγνησιοαλογονιδίου (RMgX) παράγεται 2-μεθυλο-1-αλκυλοπροπανόλη-1:

(CH3)2CHCHO+RMgX(CH3)2CHCH(OMgX)R+H2O(CH3)2CHCH(OH)R+Mg(OH)X

4. Με προσθήκη πενταχλωριούχου φωσφόρου παράγεται μεθυλο-1,1-διχλωροπροπάνιο:

(CH3)2CHCHO+PCl5(CH3)2CHCHCl2+POCl3

Αλογόνωση

Με επίδραση αλογόνου (X2) έχουμε προσθήκη του στην ταυτομερή μεθυλοπροπεν-1-όλης. Παράγεται αρχικά η ασταθής 1,2-διαλομεθυλο-1-προπανόλη που αφυδραλογονώνεται σχηματίζοντας τελικά 2-αλομεθυλοπροπανάλη[23]:

(CH3)2C=CHOH+X2(CH3)2CXCH(X)OH(CH3)2CXCHO+HX

Επίδραση υδραζωτικού οξέος

Με επίδραση υδραζωτικού οξέος (αντίδραση Achmidt) παράγεται μεθυλοπροπανονιτρίλιο και ισοπροπυλαμινομεθανάλη[24]:

2(CH3)2CHCHO+HN3H2SO4(CH3)2CHCN+(CH3)2CHNHCHO+N2

Προσθήκη αλκοολών

Με προσθήκη αλκοόλης (ROH) παράγεται αρχικά 1-αλκοξυ-2-μεθυλο-1-προπανόλη και έπειτα, με περίσσεια αλκοόλης 1,1-διαλκοξυ-2-μεθυλοπροπάνιο[25]:

(CH3)2CHCHO+ROHH+(CH3)2CHCH(OR)OH+ROH(CH3)2CHCH(OR)2+H2O

Αντίδραση Stracker

Με επίδραση υδροκυανίου (HCN) και αμμωνίας (NH3) σε μσθυλοπροπανάλη παράγεται αρχικά 2-αμινο-3-μεθυλοβουτανονιτρίλιο και στη συνέχεια, με υδρόλυση, βαλίνη (ένα πρωτεϊνικό αμινοξύ)[26]:

(CH3)2CHCHO+HCN+NH3H2O(CH3)2CHCH(NH2)CN+2H2O(CH3)2CHCH(NH2)COOH+NH3

Φωτοχημική προσθήκη σε αλκένια

Με επίδραση βουτανάλης σε αιθένιο σχηματίζεται φωτοχημικά 2-ισοπροπυλοξετάνιο (Αντίδραση Paterno–Büchi)[27] [28]:

CH2=CH2+(CH3)2CHCHOhv

Επίδραση καρβενίων

Παρεμβολή καρβενίων, π.χ. με μεθυλενίου παράγονται 2-μεθυλοβουτανάλη, διμεθυλοπροπανάλη, μεθυλοβουτανόνη και ισοπροπυλοξιράνιο[29]:

(CH3)2CHCHO+CH3Cl+KOH23CH3CH2CH(CH3)CHO+19(CH3)3CCHO+19(CH3)2CHCOCH3+KCl+H2O+
+19

Πηγές

  • Γ. Βάρβογλη, Ν. Αλεξάνδρου, Οργανική Χημεία, Αθήνα 1972
  • Α. Βάρβογλη, «Χημεία Οργανικών Ενώσεων», παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1991
  • SCHAUM'S OUTLINE SERIES, ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ, Μτφ. Α. Βάρβογλη, 1999
  • Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982
  • Δημήτριου Ν. Νικολαΐδη: Ειδικά μαθήματα Οργανικής Χημείας, Θεσσαλονίκη 1983.

Αναφορές και σημειώσεις

  1. Eintrag zu CAS-Nr. 78-84-2 in der GESTIS-Stoffdatenbank des IFA, abgerufen am 22. Dezember 2012 (JavaScript erforderlich). Datenblatt Isobutyraldehyde bei Sigma-Aldrich, abgerufen am 29. September 2010 (PDF).
  2. Πρότυπο:Cite book
  3. Boy Cornils, Richard W. Fischer, Christian Kohlpaintner "Butanals" in Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry, 2000, Wiley-VCH, Weinheim. doi:10.1002/14356007.a04_447
  4. Atsumi, Shota; Wendy Higashide; James C. Liao (November 2009). "Direct photosynthetic recycling of carbon dioxide to isobutyraldehyde". Nature Biotechnology 27 (12): 1177–1180. doi:10.1038/nbt.1586. PMID 19915552.
  5. Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ.216, §9.2.1.
  6. Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ.216, §9.2.2.
  7. Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ.216, §9.2.3.
  8. Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ.216, §9.2.4.
  9. Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ.216, §9.2.6.
  10. Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ.221, §9.6.4.
  11. Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ.218, §9.5.2.
  12. Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ.218, §9.5.3α.
  13. Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ.221, §9.6.1,2.
  14. Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ.218, §9.5.4.
  15. Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ.218, §9.5.5α.
  16. 16,0 16,1 Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ.218, §9.5.5β.
  17. Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ.218-219, §9.5.6.
  18. Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ.219, §9.5.7.
  19. Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ.219, §9.5.8. και SCHAUM'S OUTLINE SERIES, ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ, Μτφ. Α. Βάρβογλη, 1999, σελ. 268, §15.3.8
  20. Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ.219, §9.5.9.
  21. Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ.219, §9.5.11.
  22. Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ.220, §9.5.12.
  23. Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ.220, §9.5.13.
  24. Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ.220, §9.5.15.
  25. Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ.221, §9.6.3.
  26. «Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας» Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 329, §14.2.2.
  27. Πρότυπο:Cite journal
  28. Πρότυπο:Cite journal
  29. Ασκήσεις και προβλήματα Οργανικής Χημείας Ν. Α. Πετάση 1982, σελ. 155, §6.7.3.

Πρότυπο:Αλδεΰδες